Een geheimzinnige advertentie: Rolls Royce te koop, zo goed als nieuw, bijna te geef. De aanbieder is een vrouw die de auto van haar man verkoopt. Op zijn verzoek – zelf is hij er vandoor met een ander. Om hem een hak te zetten, verpatst ze de auto voor een prikje. Dit jaar maakte het verhaal weer een rondje door de media als nieuwsbericht – maar het circuleerde al eeuwen voor de uitvinding van de drukpers. De Rolls kan ook een Porsche of een Ferrari zijn. En honderden jaren geleden ging het verhaal niet over een auto, maar over een rijpaard.
Een vrouw uit Melbourne die haar man betrapte op overspel, zette uit wraak zijn Porsche 911voor een spotprijs op Internet, berichtte AD.nl in januari 2015. Het bewijs: een advertentie op de Australische site Revenge Sales. Al snel kwam uit dat de foto van de Porsche was overgenomen van een Engelse autosite en rees de verdenking dat het een reclamestunt was voor de website.
De Australiërs hoefden het verhaal niet zelf te verzinnen: het is een klassiek broodje aap.
Het bericht over de spotgoedkope Rolls of Porsche is een van de eerste verhalen die journalisten en folkloristen herkenden als urban legend. Ook Nederlandse verzamelaars hebben het regelmatig genoteerd. Op 15 oktober 1953 verscheen het al in De Telegraaf:
DE “WRAAK” VAN EEN JALOERSE WEDUWE
LONDEN. 14 Oct. — “Te koop Rolls Royce. Model 1952, in voortreffelijke staat: £ 50” (ƒ 500!!!). Acht millioen Londenaren hebben gedacht, dat deze kleine advertentie een vergissing was of er overheen gelezen.
Maar Johnny Percy is een optimistische jongeman. Hij snelde naar de telefoon en informeerde naar de juistheid van het bedrag. “Ja meneer, vijftig pond, en geen penny meer…”
John begaf zich spoorslags naar de aangegeven woning, een fraaie villa in een deftige voorstad van Londen. In de tuin van het omliggende park was een chauffeur bezig het nikkel op te poetsen van een glanzende Rolls Royce. Een charmante oude dame trad naar buiten, nadat een bediende was gaan zeggen, dat er een koper was voor de wagen. En terwijl John £ 50 uit zijn zak haalde, liet de oude, grijze dame hem een ontvangstbewijs tekenen.
De koop was gesloten.
De nieuwe eigenaar zette zich met enige schroom achter het stuur van zijn luxueuze aanwinst, maar alvorens weg te rijden hield hij de wagen nog even stil en vroeg uit louter nieuwsgierigheid hoe nu eigenlijk de vork aan de steel zat.
“Dat is heel simpel”, antwoordde de oude dame glimlachend “Mijn man is pas overleden en in zijn testament vermaakt hij de opbrengst van de verkoop van zijn wagen aan zijn jonge secretaresse… een heel mooi blondje…”
Een week later, op 23 oktober 1953, kwam De Telegraaf erop terug:
Een “canard” met een lang leven
DE WRAAK VAN DE RIJKE WEDUWE
EEN AUTO, die nooit heeft bestaan, zag toch kans tientallen journalisten op ‘n dwaalspoor te brengen.
EEN TWEEDEHANDS AUTO met een baard maakt momenteel geschiedenis, een wagen die onder verschillende namen optreedt en reeds vele dag- en weekbladredacteuren onder autosuggestie heeft gebracht. Men kent het verhaal. Een jongeman koopt, geactiveerd door een advertentie, een schitterende Cadillac voor een belachelijke prijs, ver en ver beneden de waarde. De verkoopster is een rijke oudere dame. Haar beweegredenen? Haar man had in zijn testament bepaald, dat de opbrengst van die Cadillac bestemd was voor zijn jonge, blonde secretaresse …
Deze anecdote is niet jong meer. Zij werd een half jaar geleden voor het eerst verteld in Californië. waarna zij een bijzonder succesrijke tournee maakte over het Amerikaanse vasteland, om na enige tijd haar glorieuze intocht te doen in New Vork, waar de bekende “columnist” Walter Winchell het geval in zijn rubriek behandelde. Toen was de auto veranderd in een Cadillac. In het begin was echter steeds sprake geweest van een Chevrolet-1951; zoals een bekend Amerikaans maandblad, dat de “handel en wandel” van de geruchtmakende automobiel heeft nagegaan, meldt. Sommigen geven aan het verhaal-met-een Cadillac de voorkeur, doch dit betreft uiteraard slechts een nuance.
Maar goed, de van journalistiek succes glanzende wagen stak tenslotte de Oceaan over en vond in Europa eveneens een uitstekend onthaal. Onlangs reed hij zelfs vol-gas de kolommen van „De Telegraaf-Nieuws van de Dag” binnen. Voor de zoveelste maal had hij een redacteur in zijn ban gekregen. Ditmaal was het een Rolls Royce.
Een canard, ongetwijfeld, maar een canard met paardekrachten en dus toch een zeldzame vogel. De erkenning, dat het pakkende erfenisverhaal niet op harde feiten berust, moeten we maar als de successierechten beschouwen …
Echt gebeurd?
De Rolls Royce kon dus ook een Chrevrolet of een Cadillac zijn, en de overspelige echtgenoot kon overleden zijn of levend. Is het verhaal geïnspireerd door een echte gebeurtenis? De Britse volksverhalenonderzoeker Stewart Sanderson noemt in zijn artikel ‘The folklore of the motor-car’ (1969) een mogelijke bron voor deze sage. In het Engelse Wakefield zou een vrouw in 1948 op deze manier wraak hebben genomen op haar echtgenoot, die er met zijn nieuwe liefde vandoor was. Hij had haar opgedragen zijn splinternieuwe auto te verkopen en hem de opbrengst te sturen. Zij vroeg de koper vijf pond. Sanderson had het krantenbericht hierover echter niet zelf gezien – hij vertelde dus zelf een verhaal van een vriend-van-een-vriend. Bovendien zijn varianten van het verhaal al eeuwen oud.
De koopman uit Saragossa en zijn paard
Een rijke koopman uit Saragossa ligt op sterven. Een van zijn laatste wensen is dat zijn vrouw zijn Spaanse rijpaard verkoopt en de opbrengst verdeelt onder de armen. Zo begint het verhaal dat Marguerite van Navarra (1492-1549) vertelt in haar Heptamerone (zesde dag, verhaal 55), een bundel verhalen in de trant van de Canterbury Tales en de Decamerone. De vrouw van de koopman voelt er niets voor: zij wil liever de opbrengst zelf houden. Met een list lukt het haar om ook de laatste wil van haar man te vervullen: zij laat haar bediende het paard samen met een kat verkopen voor honderd dukaten – één voor het paard (en voor de armen), en 99 voor de kat (en voor haar).
Er bestaan zelfs nog oudere varianten: in Europa wordt het al sinds de twaalfde eeuw verteld. De ene keer als stichtelijk verhaal voor in de kerk, de andere keer als mop, en in onze tijd als nieuwsbericht. In een studie over deze kluwen van verhalen – die folkloristen kennen als nummer ATU 1553, ‘An Ox for Five Pennies’ – laat de Duitse onderzoekster Erika Lindig zien dat ook de moraal in de loop van de eeuwen is veranderd. De vrouw van de koopman uit Saragossa is gierig: zij heeft de opbrengst van het paar niet nodig. Maar in andere versies is de hoofdpersoon een arme weduwe die zichzelf door haar slimheid van geld om in leven te blijven voorziet.
Kunnen we nu zeggen dat het verhaal over de spotgoedkope Porsche dat in 2015 in het nieuws was een nakomeling is van Middeleeuwse verhalen over listige weduwen? Zeker is het niet – grote delen van de verhalenketting die heden en verleden verbindt zijn voor altijd verloren gegaan. Maar het lijkt me wel waarschijnlijk: de oudste versies van het verhaal over de spotgoedkope Rolls Royce draaien om een weduwe en een testament, net als de varianten over het paard. Het verhaal waarin de overspelige echtgenoot nog leeft, is een latere ontwikkeling.
Een Lotus Esprit Turbo voor 50 pence: het verhaal wordt waar
Het verhaal over de wraak van de bedrogen echtgenote is niet alleen talloze malen doorverteld – het is ook minstens één keer in praktijk gebracht. In 2005 verklaarde de Engelse DJ Tim Shaw tijdens een radio-uitzending zijn liefde aan naaktmodel Jodie Marsh. Shaws vrouw Haley, die thuis naar de radio zat te luisteren, nam direct wraak. Ze bood zijn Lotus Esprit Turbo, waarde 25.000 pond, die op haar naam stond, op eBay aan voor 50 pence: ‘Ik moet per direct van deze auto af – liefst de komende twee of drie uur, voor mijn man thuiskomt en ontdekt dat het ding weg is en dat al zijn spullen op straat staan.’
De sportwagen was binnen een paar minuten verkocht. Shaw bood later live op televisie zijn excuses aan. Hij kon de sportauto terugkopen voor 5000 pond.