« Vrijdag de 13e: kind van commercie en christendom, amper een eeuw oud
Ballenbijtende vis is broodje aap »

Het vredesteken en 7 andere vermommingen van de duivel

Een reformatorische school uit Kampen liet leerlingen drieduizend schoolagenda’s inleveren omdat er een plaatje in stond van een vredesteken. Een duivels symbool, klaagden ouders. ‘De satan gaat rond als een briesende leeuw’, zegt de Bijbel. Maar zo ziet hij er niet uit. Soms vermomt hij zich als een t-shirt of een Teletubbie. Over geloof dat soms begint als grap.

De reformatorische scholengemeenschap Pieter Zandt, gevestigd in Staphorst, Kampen en Urk, maakt eigen schoolagenda’s om de leerlingen te vrijwaren van de vunzigheid waar commerciële agenda’s van overlopen. Ironisch genoeg ontdekten ouders aan het begin van dit schooljaar dat het kwaad ook in die rechtzinnige agenda school. Je moest goed kijken, maar dan zag je dat een van de jonge redactieleden een t-shirt draagt met een vredesteken. En dat, schreef de directie op de website en in een brief aan alle ouders, stond niet alleen voor vrede, maar ook voor nazisme, occultisme en christenvervolging. De school vroeg alle agenda’s terug en liet ze vernietigen. Je vraagt je af hoe: op een brandstapel?

Anti-kernwapenbeweging

Op diverse christelijke sites valt inderdaad te lezen dat het vredesteken een omgekeerd kruis is met afgebroken armen, dat het verwijst naar de martelingen van christenen onder keizer Nero en dat het een symbool is van satanisten.

In werkelijkheid stamt het teken uit 1958: het werd ontworpen door Gerald Holtom voor de Engelse anti-kernwapenbeweging. Holtom speelde met het beeld van een kruis en het idee van een ongewapende man die zijn handen omhoog steekt, maar koos uiteindelijk voor een combinatie van de vlaggenseinletters N en D, voor Nuclear Disarmament.

Ten tijde van de Vietnamoorlog probeerde de ultrarechtse Amerikaanse John Birch Society de vredesbeweging en haar symbool in diskrediet te brengen door het teken een satanische voorgeschiedenis toe te schrijven. Waarom adopteerdem de Britse pacifisten een satanisch symbool? Dat wordt verklaard met de samenzweringstheorie dat hun voorman Bertrand Russell, beter bekend als filosoof en atheïst, via de onschuldige ontwerper Holtom een duivelsteken naar binnen smokkelde. Deze verdenkingen zijn overigens ook onder christenen geen gemeengoed: zelfs het streng-christelijke Nederlands Dagblad vond dat de scholengemeenschap spoken zag.

Het vredesteken is niet het enige ogenschijnlijk onschuldige symbool waarover duistere geruchten gaan. Sommige daarvan zijn terug te voeren op per abuis serieus genomen satire en andere misverstanden. Zeven voorbeelden.

1 Dungans zijn duivelsspeelgoed. In 2010 lanceerde supermarktketen C1000 de Dungans, schijfjes met magische wezens uit de fantasiewereld van Avatar. Op Rejoicenow.nl waarschuwde een echtpaar uit Veenendaal: ‘In de commercial zie je dat de kinderen letterlijk in de demon veranderen die ze als karakter gekozen hebben. Daarna gaan ze vechten met elkaar, die demonen dus door de kinderen heen. Men boert en kleverige vloeistof wordt gespuugt over alle kinderen heen. Het is een walgelijke vertoning die commercial. Dit is dus wat C1000 wil dat onze jeugd gaat doen?’

Twee winkels in Veenendaal en een in Molenaarsgraaf (Alblasserwaard) besloten daarop de Dungans niet uit te delen. Jos en Regina van Rejoicenow: ‘Hieruit blijkt maar weer hoe goed God is!’

2 Naf Naf: New Age Fashion. Op het EO-blad Visie stond ooit een meisje in kleren van het Franse merk Naf Naf. Dat leidde tot ingezonden brieven, want was dat geen afkorting voor ‘New Age Fashion’ of ‘New Age Federation’? In werkelijkheid is Naf Naf in 1978 vernoemd naar een van de drie biggetjes van Walt Disney, Nif Nif, Nouf Nouf en Naf Naf, in het Nederlands Knir, Knor en Knar. Toen een van de oprichters, Patrick Pariente, nog een mollig jongetje was, was dit zijn bijnaam. Een roze varkentje dook ook veelvuldig op in de advertenties van het merk.

3 Tinky Winky en Bert en Ernie zijn homo’s. Het begon als een grap: in 1980 merkte de Amerikaan Kurt Andersen in zijn boek The Real Thing op dat Bert en Ernie een even net leven leidden als ‘miljoenen andere homoseksuele mannen, vrouwen en handpoppen’. Sindsdien hebben sommige Amerikaanse dominees het Sesamstraatstel in de ban gedaan en ontwikkelde zich het gerucht dat er een aflevering in de maak is waarin Bert en Ernie in het huwelijk treden.

Zoals dat wel vaker gaat met geruchten: het verhaal, dat officieel ontkend is door de makers van Sesamstraat, is ‘waar’ geworden doordat de homobeweging Bert en Ernie heeft geadopteerd. Borden met hun gezicht erop worden meegedragen in demonstraties voor gelijke rechten. En met succes: in juni stonden Bert en Ernie als stel op de cover van de New Yorker toen het Amerikaanse hooggerechtshof het homohuwelijk had erkend.

Hetzelfde gebeurde met Tinky Winky: nadat de paarse Teletubbie met de handtas in grappen uit de kast was gehaald, waarschuwde het tijdschrift van de Amerikaanse tv-dominee Jerry Falwell voor verkapte homopropaganda in de Teletubbies. De paarse kleur van Tinky Winky, zijn handtas en de driehoekige antenne op zijn hoofd waren duidelijke bewijzen. Dit leidde niet tot een verbod, maar wel tot de verschijning van Teletubbies in de Gay Parade.

4 Zeepfabrikant Procter & Gamble steunt de Satanskerk. Procter & Gamble is de producent van Pampers, Head & Shoulders, Dreft en andere huishoudproducten. Sinds 1980 circuleert het gerucht dat de eigenaar van P&G in een talkshow had bekend dat hij een deel van de winst aan de Satanskerk schonk en in ruil voor zijn huidige rijkdom zijn ziel had toegezegd aan de duivel. Het bewijs was dat in het logo de cijfers 666, het Getal van het Beest, waren verstopt. Dit leidde, ook in de Nederlandse Bible Belt, tot een boycot van P&G-producten. 

5 ‘Kum ba yah my lord’ is een lied van duivelaanbidders. Bezoekers van Refoweb vragen zich ongerust af ook de christelijke kampvuurmeezinger ‘Kum ba yah’ een satanisch lied is. Dat gerucht gaat al sinds de jaren zeventig. Het lied zelf is een negro spiritual uit de zuidelijke Verenigde Staten, ontstaan aan het begin van de vorige eeuw. ‘Kum ba yah’ is Gullah (een creooltaal van slaven uit South Carolina) voor ‘come by here’, ‘kom tot ons’: ‘Someone’s crying my lord, kum ba yah.’

6 ‘Hotel California’ van The Eagles is een loflied op de Satanskerk. Toen de EO een jaar of vijf geleden in Korenslag het refrein van ‘Hotel California’ liet zingen, had dat  protesten in het programmablad en op de website tot gevolg. Twee reacties:

Lieve mensen van de EO. Hotel California, het lied wat Sieb [van der Ploeg, PB] zong gaat over een satanskerk in Amerika. Het lied roept op te komen en satan te aanbidden, de tekst zegt letterlijk: als je hier binnen gaat kom je er nooit meer uit.

[…] de eerste satanskerk die opgericht werd met als naam: hotel california werd bezongen bij een programma door jullie uitgezonden. Voor meer achtergrondinformatie verwijzen we naar de stichting naar house en hun muziekdvd. Verder een schrijven op een weblog: Popgroep The Eagles brachten in 1976 een ‘hommage’ aan Lavey’s Satanskerk met het lied ‘Hotel California’. Lavey werd ook afgebeeld op de cover als aanwezige in het hotel. De titel ‘Hotel Califonia’ refereert naar het adres van de satanskerk: een verlaten hotel aan California Street in San Francisco.

‘Hotel California’ heeft een berucht duistere tekst, maar die gaat niet over satanisme. De aantijgingen hierboven zijn onjuist: Lavey had inderdaad een huis aan California Street in San Francisco, maar de persoon op de cover die voor hem wordt aangezien is een vrouwelijk fotomodel. Leden van de Eagles hebben het lied uitgelegd als een gedesillusioneerd beeld van de decadente muziekindustrie in Los Angeles, die vooor hen een gouden kooi bleek: ‘You can check out any time you want, but you can never leave.’

7 USB-logo is duivelse drietand. Soms zijn het fundamentalistische christenen die een grap te serieus nemen, zoals bij Bert en Ernie. Soms zijn het anderen die te makkelijk geloof hechten aan een hoax. In 2010 maakte een wetenschapsjournalist van The Guardian zich vrolijk over een Braziliaanse sekte die geen usb-verbindingen meer gebruikte, omdat het logo daarvan een duivelse drietand is. Het bericht werd gretig gedeeld op Facebook, maar een paar dagen later moest hij erop terug komen: het was een nepbericht geweest zoals die in Nederland worden gemaakt door De Speld. Het verlangen om een mal verhaal over christenen te verspreiden moet bij de journalist zijn kritische zin hebben overstemd: ze mochten van hun leider wel Bluetooth gebruiken, ‘omdat blauw de kleur is van de ogen van onze Verlosser Jezus Christus.’

Meer christelijke verhalen:

Bronnen
  • Ellis, Bill (2004). Lucifer ascending. The occult in folklore and popular culture. Lexington: University Press of Kentucky.
  • Goldstein, Diane (1999). "Please send your used Rolodex cards to the Muppet Wish Foundation": folk parody, generic sensibility, literalization and contemporary legend. Contemporary Legend New Series 2, pp. 18-33.
  • Keulemans, Maarten (2013). Heeft het vredesteken occulte wortels?de Volkskrant, 14 september.
  • sluiten

    One thought on “Het vredesteken en 7 andere vermommingen van de duivel

    1. Wat zijn we toch bezig met spijkers op laag water te zoeken. Laatst las ik een reactie op een bordspel dat in de vorm van een vijfpuntige ster is opgebouwd. Dat zou duivels zijn, daarom mag het niet gespeeld worden. Kijk naar Gods schepping en je ziet daar alle mogelijke vormen in terug, hoe staat het daar dan mee?

    Leave a Reply

    Your email address will not be published. Required fields are marked *