« Het jaar van de copycat-clowns
Pastor loopt op water – en verdrinkt »

Deze tien nieuwsberichten begonnen allemaal als grap

Het bericht dat de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un zijn oom had laten verscheuren door 120 uitgehongerde honden bleek vals. Het begon als grap op het Chinese sociale netwerk Weibo. Grappen die ontsnappen en met een nieuwe identiteit hun leven voortzetten als nieuws: dat gebeurt vaker. Oorzaken: de toename van sites met nepnieuws zoals De Speld, maar vooral de drang om snel te scoren met clickbait. Kent u de man die de producent van Axe-deodorant voor de rechter sleepte omdat hij geen vriendin kon krijgen? En nog 9 serieus genomen fakeberichten.

1. Lelijke kinderen? Ik wil schadevergoeding! De Chinees Jian Feng dacht dat zijn vrouw was vreemdgegaan. Want hoe kwamen zij anders als knap echtpaar aan zulke lelijke kinderen? Waarop zijn vrouw opbiechtte dat ze haar schoonheid dankte aan plastische chirurgie. Haar oorspronkelijke uiterlijk werd weer zichtbaar in hun kinderen. Jian Feng eiste een schadevergoeding van zijn vrouw en de rechter gaf hem gelijk. In november stond dit nieuws op de site van Metro, maar hetzelfde bericht was een jaar daarvoor al te lezen op nu.nl en wtf.nl.

Volgens de Amerikaanse broodjeaapbusters van Snopes circuleert dit moralistische verhaal over bestrafte ijdelheid al sinds 2004 en is het afkomstig uit een notoir onbetrouwbare Chinese krant. De foto is een latere toevoeging en komt uit een humoristisch bedoelde advertentie voor een cosmetische kliniek in Taiwan. Bijschrift: ‘De enige zorg die je hebt na plastische chirurgie is hoe je het aan je kinderen gaat uitleggen.’ Eerdere versies waren vergezeld van foto’s van de vrouw voor en na de cosmetische ingreep.

2. Willem van Oranje was moslim Nederlandse kampioen fopnieuws is De Speld. Hoewel de site zijn bedoelingen niet onder stoelen of banken steekt, zijn berichten ervan meer dan eens overgenomen alsof ze van het ANP kwamen. In 2008 onthulde De Speld dat Willem van Oranje zich volgens de Leidse promovendus Tjalling Wenselaar in het geheim tot de islam had bekeerd om steun te krijgen van de Moorse kalief. Turkse en Marokkaanse sites namen het bericht over. In 2009 publiceerde De Telegraaf op het web ongecheckt het Speldbericht dat een Terneuzense snackbarhouder in opspraak was geraakt omdat hij een patatje Holocaust op de menukaart had gezet.

3. Samsung betaalt Apple 1 miljard boete in muntjes van 5 cent In 2012 werd Samsung veroordeeld voor het schenden van Apple-patenten. Schade: 1 miljard dollar. Samsung nam wraak door de boete in muntjes van 5 cent te laten bezorgen bij het hoofdkantoor van de concurrrent. Er waren dertig vrachtwagens voor nodig. De boete is historisch, de betaling in muntjes niet. Bron was de Mexicaanse Speld-achtige El Deforma (‘Todos nuestros articulos son obra de la imaginación de los escritores, no son reales.’)

HLN.be, 30 oktober 20094. Indiër krijgt ondanks Axe-deo geen vriendin, begint rechtszaak Ook India heeft een Speld, getiteld Faking News – hoe duidelijk wil je het hebben? Deze site meldde dat een Indiër zich het hoofd op hol had laten brengen door de reclames van Axe, waarin horden vrouwen zich storten op de man die deze deo gebruikt. Hoewel hij zeven jaar lang grootverbruiker was van Axe, keek geen meisje om naar Vaibhav Bedi (26). Dus eiste hij 30.000 euro schadevergoeding van producent Unilever.

Het nieuws werd onder andere gepubliceerd door De Telegraaf, HLN.be en Adformatie. En zelfs door de anti-hoaxsite Hoaxblog, dat de aanklacht van de niet-bestaande Bedi een terechte correctie vond op de misleidende reclames van Axe.

5. Assam viert deze week verkrachtingsfestival Groepsverkrachtingen in India waren prominent in het nieuws het afgelopen jaar. Dat maakte het voor PowNews en andere nieuwssites geloofwaardig dat er in de Indiase staat Assam een verkrachtingsfestival werd gehouden. Het Assam Rape Festival is een bedenksel van de Amerikaanse site National Report, die over zichzelf zegt: ‘All news articles contained within National Report are fiction, and presumably fake news. Any resemblance to the truth is purely coincidental.’

6. Japanse tattoo betekent ‘kippensoep met noedels’ Een tatoeëerder in Brazilië werd gearresteerd omdat hij zijn klanten liet rondlopen met Japanse tekens met beledigende betekenissen. Een man die dacht dat er ‘God is liefde’ op zijn arm stond, droeg in werkelijkheid de woorden ‘Ik haat mijn werk’. Aldus vele Nederlandse media in november. Bron was het Braziliaanse Jornal VDD, dat nieuws brengt met de disclaimer: ‘Geloof niet alles wat je hier leest.’

Telegraaf.nl, 23 mei 20137. Waterpijp roken in het vliegtuig Luchtvaartmaatschappij Emirates uit Dubai laat haar passagiers binnenkort genieten van een waterpijp. Alleen de economy class zal het moeten stellen zonder shisha lounge. Dit bericht uit The Pan-Arabia Enquirer (tagline: ‘Spreading the hummous of satire over the flatbread of news) werd in mei 2013 wereldwijd overgenomen door ‘echte’ nieuwsmedia, zoals telegraaf.nl, die ook de fotoshop van een stewardess met een waterpijp kopieerde.


8. Kanye West: ‘Ik ben de nieuwe Mandela’ Een dag na de dood van Mandela riep rapper Kanye West zichzelf uit tot zijn opvolger: ‘Ik bevrijd mensen met mijn muziek.’ Deze grap van de satirische site Daily Currant (‘Our stories are purely fictional’) is nog steeds als serieus nieuws te vinden op Nederlandse sites. Het bericht herhaalde de grap van Scrape TV, dat na de dood van Michael Jackson in 2009 een fake interview publiceerde waarin West zichzelf kroonde tot de nieuwe King of Pop.

9. Wilders was de ‘Neger van Venlo’ ‘Geert Wilders werd op school de Neger van Venlo genoemd. Dat bevestigen verschillende bronnen uit het verleden van de politicus. De geblondeerde Limburger zou zijn bijnaam te danken hebben aan zijn Indische afkomst.’ Zo begon het bericht op het blog De Verwarde Man van tekstschrijver Roy van den Burg. Hij haalde er in 2010 onder andere het AD en GeenStijl mee. [Update, 27/8/2019:] Het verhaal leeft nog steeds. Op 26 augustus 2019 was het in de Volkskrant de opening van een interview met een 19-jarige zangeres uit Venlo: ‘”Geertje? Ja, die zat vroeger op dezelfde school, in hetzelfde gebouw. Toen heette het nog St. Thomascollege. Ik weet dat hij werd gepest en vernederd. Hij was een beetje getint, met donker haar. Ze noemden hem De neger van Venlo.”’

Van den Burg, die het stuk schreef als aanklacht tegen de ‘copy- en paste-cultuur’, zette de hoax voort met twee ontmaskeringen die ook verzonnen waren: eerst zei hij dat het ging om een een mediaproject van groep 8 van een basisschool in Gouda, daarna dat hij in werkelijkheid een tweedejaars journalistiekstudent was.

Vliegende koe (Telegraaf, 29 april 1997)10. Vliegende koe brengt vissersboot tot zinken Een klassieker: ontsnapte grappen verschenen ook al in het nieuws voor de doorbraak van internet. Het begon als een Russische mop uit het communistische tijdperk. Russische soldaten stelen een kudde koeien en laden die in hun transportvliegtuig, maar ze vergeten de beesten vast te zetten. Als ze tijdens de vlucht op hol slaan, zet de bemanning de deuren open en storten de dieren boven zee naar beneden. Eén koe brengt daarbij een vissersboot tot zinken. De visser overleeft het, doet zijn beklag bij de autoriteiten – en wordt opgeloten in een psychiatrische inrichting.

Deze illustratie van onzekerheid en onrecht doet al sinds 1990 de ronde in de internationale pers, afwisselend als grap en als serieus bericht. De versie hiernaast, uit 1997, bereikte de kranten via een ambtsbericht van een Duitse diplomaat in Moskou: hij had een grap van een Amerikaanse collega opgevat als bittere ernst.

[Update 9 februari 2014]: Olympische misser 

De opening van de Olympische Winterspelen gisteren in Sotsji werd ontsierd doordat een van de vijf verlichte Olympische ringen niet wilde branden. De verantwoordelijke is dood gevonden op zijn hotelkamer, meldde de website van LINDA. vanochtend. Even later volgde een rectificatie: het bericht bleek afkomstig van de satirische site Daily Currant, die er de onderdrukking in Rusland mee op de hak nam. Boris Avdeyev zou op zijn hotelkamer zijn overleden aan meerdere steekwonden. ‘Misschien is hij gestruikeld en in een messenset gevallen’, aldus de Russische politie. ‘Aan de andere kant: zulke ongelukken gebeuren met mensen die Rusland verraden.’

[Update 14 april 2014] Selfitis is officiële psychiatrische stoornis

De ziekelijke drang om selfies te maken, is officieel geclassificeerd als psychiatrische stoornis, stond vandaag korte tijd te lezen op de website van De Telegraaf. Het ging om oud en bovendien verzonnen nieuws van een Amerikaanse satirische site, Adobo Chronicles. Die meldde al op 31 maart dat de nieuwe editie van het psychiatrische handboek DSM deze nieuwe aandoening zou bevatten. Ook de Nederlandse nieuws- en opiniesite The Post Online bracht het bericht als serieus nieuws.

Toch is ‘selfitis’ geen compleet verzonnen kwaal, vindt SocialNewsDaily. Eind maart had de Britse Daily Mirror al een verhaal over de negentienjarige Danny Bowman, die tien uur per dag selfies maakte en zelfmoord probeerde te plegen omdat hij na twee jaar nog steeds niet op zijn idool Leonardo DeCaprio leek. Het is een groeiend probleem, zegt zijn psychiater David Veal.

Misschien publiceerde De Telegraaf dus nieuws dat nog waar kan worden.

Bronnen
  • Over de vliegende koe: Burger, Peter (2006). De jacht op de Veluwepoema. Sagen en geruchten uit het moderne leven. Amsterdam: Bert Bakker, pp. 185-187.
  • sluiten

    Leave a Reply

    Your email address will not be published. Required fields are marked *