Varken in bed

Een Russische boer werd beroofd van een varken. Hij wist zeker wie de dieven waren: kozakken van de grenswacht die ‘s avonds rondhingen bij zijn boerderij. De boer beklaagde zich bij de kapitein van de kozakken en wees de plaats aan waar het varken volgens hem verborgen werd: het huisje van een Poolse arbeider. Daar troffen ze een groep huilende vrouwen die met kozakken rond een bed stonden met een laken erover: ‘Vadertje is gestorven.’ Zo begint het verhaal dat in 1893 en 1894 verscheen in een groot aantal Nederlandse kranten. Lees verder

Deense koning droeg de jodenster

Het is een verhaal dat ik jarenlang graag heb geloofd. Mijn vader vertelde het me ooit: toen de Duitsers de joden in Denemarken dwongen een jodenster te dragen, speldde de Deense koning zichzelf óók een ster op. Hij droeg hem uit protest bij zijn dagelijkse rijtoer te paard door Kopenhagen en veel Denen volgden zijn voorbeeld. Jammer genoeg is dit feelgood-verhaal niet waar. Er zit een kern van waarheid in, maar om die kern hebben spin-doctors in de oorlog een propagandaverhaal gesponnen dat voortleeft tot op de dag van vandaag. Lees verder

Strijd om de herinnering aan een pogrom in Polen

Op 7 juli 1941 dreven Poolse bewoners van het dorp Radzilow hun Joodse buren bijeen in een houten schuur en staken die in brand. Ongeveer 500 mannen, vrouwen en kinderen kwamen om in de vlammen. Drie dagen later werden in het naburige Jedwabne meer dan 340 Joden levend verbrand. Duitsers moedigden deze pogroms aan, Polen voerden ze uit. De onderzoeksjournaliste Anna Bikont schreef er een beklemmend boek over. Niet alleen over die dagen van bloed en vuur in 1941, maar ook over herinneren, herdenken en vertellen in de jaren erna. Lees verder

Middeleeuwse wreedheid: ‘Je hebt net je eigen zoon opgegeten’

Een Koerdische moeder kreeg van strijders van Islamitische Staat haar eigen zoon te eten, meldden nieuwsmedia afgelopen week. Na de onthoofdingen van journalisten en Kopten, de vuurdood van de Jordaanse piloot en de slavernij van overwonnen vrouwen lijkt kannibalisme een logische stap voor IS. Toch gaat het bij deze nieuwe wreedheid niet om middeleeuwse praktijken, maar om een middeleeuws verhaal. De geschiedenis van ‘Het opgegeten hart’ – een oud verhaal in een nieuwsjasje. Lees verder

Nieuwjaarsopruiming: de laatste broodjes aap van 2014 (2/3)

2014 was weer een vruchtbaar broodjeaapjaar. Het was vaak moeilijk kiezen uit het aanbod van sterke verhalen. Daarom alsnog: 18 verhalen uit 2014 die te sterk zijn om te geloven, maar te goed om te negeren. Deel 2/3: verhalen voor het goede doel en als propaganda. Zwitsers eten kattenvlees, een Syrisch jongetje trotseert een kogelregen om zijn zus te redden en een Koerdische vrouw doodde honderd IS-strijders. Plus: Kim Jong-un is verslaafd aan Emmentaler en andere geruchten over de leider van Noord-Korea. Lees verder

Klopt die foto? Doe de check!

Hoort die foto wel bij dat nieuwsbericht, of is hij jaren eerder genomen en in een ander land? Doe de fotocheck: we gaan omgekeerd zoeken naar afbeeldingen. Dit is een simpele manier om hoaxes te ontmaskeren, zoals de foto hiernaast. Bewijs van slavenhandel door IS in Syrië anno 2014? Nee, een islamitisch ritueel in Libanon in 2011. Zo zoek je het uit, in zeven simpele stappen. Lees verder

Archiefgeheimen: de Britse X-Files

Speuren naar geesten, engelen en zeemonsters. Niet in oude landhuizen en de diepten van de oceaan, maar in Britse overheidsarchieven: de Engelse journalist en folklorist David Clarke spitte voor zijn nieuwste boek naar documenten die licht werpen op bekende en minder bekende mysteries, zoals het Monster van Loch Ness. Engelsen en Schotten streden bij voorbaat om de huid van het monster. Clarke stuitte ook op nieuwe gegevens over de Nederlandse paragnosten Hurkos en Croiset, die hulp aanboden bij geruchtmakende misdaden. Lees verder

Slavinnen van IS bewaakt door Britse moslima’s: nieuws of propaganda?

De strijders van IS komen er rond voor uit dat zij hoofden afhakken en gevangenen doodschieten. Zijn het ook pooiers die duizenden buitgemaakte vrouwen in bordelen laten bewaken door fanatieke Britse moslima’s? Volgens de Daily Mirror wel, in nieuws dat wereldwijd werd overgenomen. Maar wat zijn de bronnen van de Mirror? Wie beter kijkt, vindt vaagheid, verdraaiing en propaganda. Lees verder

Plunderaars stelen trouwringen: riskante retoriek over de ramp

Toen in 1906 het nieuws over de verschrikkelijke aardbeving in San Francisco New York bereikte, waarschuwde een krantenredacteur zijn staf: ‘Neem geen ongeverifieerde geruchten op. Je kunt wachten op het verhaal dat plunderaars vingers van vrouwen afsnijden om de ringen te roven. Dat is een broodje aap dat ik al jaren hoor.’ In de Veiligheidsraad riep minister Frans Timmermans het beeld op van Oekraïense separatisten die vliegrampslachtoffers van hun ringen beroven. Riskante retoriek, die kan werken als een boemerang. Lees verder

Sluipschutters in witte panty’s mikken op Russische mannelijkheid

Uit de mist van de burgeroorlog in Oekraïne doemt een spook op waarvoor Russische soldaten huiveren: vrouwelijke sluipschutters uit de Baltische staten. Huurlingen die met sadistisch genoegen de vijand pas doden nadat ze hem een kogel door zijn kruis hebben gejaagd. Je kon erop wachten: geruchten over deze vrouwen duiken sinds de oorlogen in Tsjetsjenië op bij elk conflict waarbij Rusland betrokken is. Ze geven soldaten een excuus voor wreedheden jegens burgers. De moraal van een dodelijk verhaal. Lees verder