Kettingbrieven: post van het noodlot

‘Stuur deze brief door aan 20 vrienden. Verbreek de ketting niet!’ Tweeduizend kettingbrieven verzamelde de Vlaamse folklorist Mathieu Driessen in de jaren tachtig en negentig. Hij kreeg ze van mensen die afwilden van die ongeluksbrengers: ‘Ik heb jaren schrik gehad en durfde deze brief niet te vernietigen.’ Driessen probeerde een einde te maken aan de brievenplaag. En de kettingbrief verdween – om plaats te maken voor de kettingmail en de ketting-WhatsApp. Driessens dochter Ann schreef een boek over de ‘kettingen van de angst’. Lees verder

De sage van de Smileybende (2007)

De sage van de Smileybende. Vertelfolklore, nieuws en morele paniek rond groepsverkrachtingen. Cultuur. Tijdschrift voor etnologie, 2, pp. 40-55.

Groepsverkrachtingen door allochtone jongeren werden omstreeks 2002 door politiek en media herkend als een nieuw misdaadprobleem. Sagen zoals die over de Smileybende, die meisjes laat kiezen tussen verminking en verkrachting, weerspiegelen die aandacht. Dit artikel plaatst sagen en nieuws over groepsverkrachtingen in de maatschappelijke context van die jaren, waarin zorgen over zinloos geweld plaats maakten voor zorgen over allochtone, met name Marokkaanse, jeugdcriminaliteit.
Lees verder

De Smileybende

In september 2003 ging onder Leidse scholieren en studenten het verhaal rond dat er in de stegen rond de Haarlemmerstraat, de bekendste winkelstraat van de stad, een verschrikkelijk gevaar loerde. Een bende die het voorzien had op meisjes, stelde slachtoffers voor de keuze: ‘Wil je een groepsverkrachting of een smiley?’ In de overtuiging dat dat laatste een ecstacytablet was met een lachend gezichtje erop, kozen meisjes de smiley. Hierop werden hun mondhoeken met een mes opengesneden tot hun oren. Geholpen door nieuwsmedia en sociale media verspreidde het verhaal zich door heel Nederland. Lees verder

Sage en waarheid in protesten tegen Jezusfilms (2009)

U wordt genept, broeders! Sage en waarheid in protesten tegen Jezusfilms. In: Exalto, J. & Lieburg, F., van (red.), Spoken op het kerkhof. Verkenningen van protestantse vertelcultuur. (Jaarboek voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme na 1800 vol. 17), pp. 135-153. Zoetermeer: Meinema.

In kettingbrieven en -mailtjes worden gelovigen al sinds de jaren tachtig opgeroepen om te protesteren tegen godslasterlijke films over het leven van Jezus. Sommige van die films bestonden echt (de bekendste is Scorsese’s Last Temptation of Christ), andere niet. In beide gevallen zijn de protesten te beschouwen als symbolische verhalen waarmee groepen mensen morele grenzen definiëren. Deelnemers aan deze rituele twisten vervullen vaste rollen: de provocateurs en de gekwetsten, met de nieuwsmedia aan de zijlijn als verslaggever en aanjager.
Lees verder