« Plunderaars stelen trouwringen: riskante retoriek over de ramp
Feiten worden verhalen worden feiten: bij de dood van Linda Dégh »

Studie pleit ekster niet vrij van diefstal

Geen aprilgrap: biologen van de universiteit van Exeter nemen het op voor de ekster. Hun studie bestrijdt het idee dat eksters alles stelen wat blinkt. Glinsterende dingen trekken eksters niet aan, ze zijn er juist bang voor. Als ze mogen kiezen, krijgen ze liever een pinda of een meelworm dan een ring. Case closed? In een eerder onderzoek verstopten eksters wél de glimmende lokkertjes. En waar komen al die krantenberichten vandaan over eksters die sieraden en lepeltjes stelen?

In het Kuifje-boek De juwelen van Bianca Castafiore worden zigeuners vals beschuldigd van een diefstal die gepleegd is door een ekster. En in Rossini’s opera La gazza ladra (‘De stelende ekster’, 1817) ontsnapt een dienstmeisje aan de doodstraf als blijkt dat niet zij, maar een ekster een zilveren lepel heeft gestolen. Iedereen weet dat eksters stelen – maar is dat ook zo?

Voor hun onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift Animal Cognition, schotelden de Britse biologen eksters uit een vogelopvang en eksters in het wild lekkere hapjes en glimmende voorwerpen voor. De gevangen vogels raakten de schroefjes, ringetjes en stukjes zilverpapier helemaal niet aan. De wilde moesten er ook weinig van hebben: bij 64 experimenten pakten ze twee keer een ringetje op. Maar pas toen de nootjes op waren, en ze lieten het meteen weer vallen.

Dat eksters van nature afkomen op alles wat blinkt, is een vooroordeel, concluderen de eksteronderzoekers. Mensen merken het wel op als een ekster eens iets glimmends pakt, omdat ze denken dat dat is wat eksters doen, maar zien het niet als andere vogels hetzelfde doen. Zo blijft het vooroordeel in stand.

Eksternieuws

Bovendien, zeggen de Britten: als eksters echt zo vaak zouden stelen, waarom lezen we dat dan niet vaker in de krant? Na verwoed zoeken vonden ze maar twee berichten: een uit 2008 over een verlovingsring in een eksternest en een uit 2007 over een ekster die er in en autowerkplaats vandoor ging met sleuteltjes en gereedschap.

Toch zijn er meer van die anekdotes te vinden in oude kranten. In 1962 ving de Rotterdamse politie een tamme ekster die in de Duivenvoordestraat theelepeltjes had gestolen:
In 1939 verdwenen in Oosterbeek op mysterieuze wijze sieraden – tot iemand een ekster zag wegvliegen met een gouden armband. In Bredevoort ging een tamme ekster er in 1920 vandoor met een gouden dameshorloge – een ooggetuige probeerde het dier nog tevergeefs uit de lucht te schieten. In 1923 pikte iemands tamme ekster bij een buurvrouw een zilveren horloge. En in 1895 gaf mevrouw Van Zanten uit de Markstraat in Utrecht elke ochtend een ekster te eten op de vensterbank van een open raam. Op een dag was de ekster verdwenen, samen met het kettinkje met gouden kruisje van haar dochtertje van zes. Een metselaar vond het sieraad later dat jaar terug op een dak in de straat.

Na de jaren zestig van de vorige eeuw verdwijnen zulke berichten uit het nieuws. Hoe komt dat? Hebben de eksters hun leven gebeterd? Zijn de journalisten hun belangstelling verloren? Ik denk dat er iets anders aan de hand is. De biologen uit Exeter onderzochten eksters in het wild en dieren uit een vogelopvang. Ze merken zelf al op dat de laatste minder bang zijn van onbekende voorwerpen. In de krantenberichten gaat het in de meeste gevallen om tamme eksters. Die zijn kennelijk nog minder bang. Maar wie heeft er nu nog een tamme ekster?

Jeugdbende

Misschien zou het onderzoek ook anders zijn uitgevallen als de Britse biologen hadden gekeken naar jonge eksters. Gert Baeyens, die op ekstergedrag promoveerde, zag al in de jaren zeventig hoe jonge eksters glinsterende voorwerpen verstoppen. Eksters verstoppen voedsel dat ze niet meteen opeten in kuiltjes in de grond of onder bladeren, niet in hun nest, legde ze in 2005 uit in een interview. Jonge eksters, die nog moeten leren wat wel en wat niet eetbaar is, verstoppen alles wat opvalt. Baeyens:

“Ik gebruikte voor mijn onderzoek houtkleurige, bruine en in zilverfolie gewikkelde blokjes. Zodra de ondergrond qua kleur afweek, reageerden de eksters op de blokjes. Zo plukken ze uit een perk met paarse bloemen eveneens de enige paardenbloem en pikken uit een kiezelpad met witgrijze steentjes juist het oranje dopje van een limonadefles. Afwijkend zijn ook glimmende dingen, zoals lepels en ringen. Die blinkende voorwerpen kun je, met een stelletje jonge eksters in de buurt, dus opeens kwijt zijn.”

Kortom: het Engelse onderzoek pleit de ekster niet helemaal vrij. Volwassen, wilde eksters laten blingbling links liggen, maar bij tamme en jonge vogels moet je op je spullen passen. Alleen over schatten in eksternesten, zoals in Kuifje, zijn alle onderzoekers het eens: die zul niet vinden.

 

Voetnoot: het Huis met de Gouden Ketting

Aan de Amsterdamse Keizersgracht staat al sinds de zeventiende eeuw op nummer 268 een huis met een vergulde ketting als uithangteken. Over de betekenis van die ketting bestaan allerlei verhalen. Volgens een ervan herinnert hij aan een ekster die een ketting uit het huis stal en weer liet vallen. Volgens een ander aan een dienstmeid die op de pijnbank belandde omdat ze ten onrechte beschuldigd werd van diefstal.

Bronnen
  • Shephard, T.V., Lea, S.E.G., & Hempel de Ibarra, N. (2014). ‘The thieving magpie’? No evidence for attraction to shiny objects. Animal Cognition. Published online (betaalmuur): 15 augustus 2014.
  • Smith, W.H. (2005). Diefachtige hebberigheid komt alleen bij jonge ekster voor. Reformatorisch Dagblad, 1 maart.

    Krantenberichten:
  • De diefachtige ekster. Nieuwsblad van het Noorden, 20 dec. 1895.
  • Diefachtige ekster. Onze Toekomst, 1 apr. 1920.
  • Een brutale dief. Het Volk, 11 augustus 1923.
  • De diefachtige ekster. het Centrum, 12 apr. 1928.
  • Brutale dief in Oosterbeek ontmaskerd. Politie stond machteloos. De Telegraaf, 7 dec. 1939.
  • Raadselachtige roverijen op kampterrein opgelost. Het Vrije Volk, 25 aug. 1955.
  • Ekster vindt trouwring. De Tijd De Maasbode, 13 okt. 1961.
  • sluiten

    2 thoughts on “Studie pleit ekster niet vrij van diefstal

    1. I missed a lot of jewels, not expensive, but some of them precious to me, until I found some back under the leaves in front of my house. Not only jewels but, all sort of things that glitter.. I’m certainly going to dig further between the roses, when it is autumn and the roses have lost their prickles..

    2. We actually found silver aluminum strips in the nest of ours, when it was blown out of the tree… I do believe they did not get the centuries long reputation as lovers of bling-bling for nothing…

    Leave a Reply

    Your email address will not be published. Required fields are marked *