Op 28 januari 2014 promoveerde ik in Leiden op een onderzoek naar extreme, telkens terugkerende verhalen over misdaad – het eerste Nederlandse proefschrift over ‘broodjeaapverhalen’.
Te vaak zijn broodjeaapverhalen afgedaan als onware en onbelangrijke verhalen die goedgelovige mensen elkaar vertellen op feestjes en in sociale media. Maar wie bepaalt wat waar en belangrijk is? Dezelfde soort verhalen worden ook verteld in kwaliteitskranten en tijdens Kamerdebatten. Beter is het om deze verhalen niet te zien als onwaar, maar als onzeker: verhalen waarvan de waarheid ter discussie staat – en die ook waardevol kunnen zijn als ze onwaar zijn.
Ik heb twee omstreden extreme verhalen over nieuwe vormen van misdaad onderzocht. Beide gaan over gevaren die jonge vrouwen bedreigen op straat en in het uitgaansleven: het verhaal over de Smileybende, die slachtoffers laat kiezen tussen groepsverkrachting en verminking, en verhalen over het risico van verkrachtingsdrugs. Aan de hand van nieuws en online discussies laat ik zien met welke retorische middelen journalisten en forumdeelnemers anderen proberen te overtuigen van waarheid en waarde – of het gebrek daaraan – van deze monsterlijke verhalen.
Ogenschijnlijk nieuwe verhalen blijken oude wortels te hebben: het onderzoek voert van online discussies over partydrugs naar nieuws van honderd jaar geleden over onschuldige meisjes die werden gedrogeerd, ontvoerd en verhandeld als blanke slavin.
Peter Burger: Monsterlijke verhalen. Misdaadsagen in het nieuws en op webforums als retorische constructies. Den Haag: Boom Lemma uitgevers. 372 pagina’s. Gedrukt (€ 42,95) en als e-book (vanaf € 30,99). Ook te bestellen via Bol.com.
Samenvatting
Meer weten? Lees de uitgebreide samenvatting van mijn onderzoek.
In de media
Met het Oog op Morgen, maandag 20 januari 2014 (‘Blue Monday’!):
Het belang van (misdadige) broodjes aap onderschat. Nieuwsbrief Universiteit Leiden, 21 januari 2014.
Giel! op 3FM, 22 januari 2014:
Man is deskundige op broodjeaapgebied. Pownews, 22 januari 2014:
Petra Meijer: Te mooi om niet na te vertellen. Mare, 23 januari 2014
BNR Nieuwsradio, 24 januari 2014, in het programma van Paul van Liempt
Spijkers met Koppen (Radio2), 25 januari 2014, gesprek met Dolf Jansen:
Barbara Debusschere: ‘Broodjeaapverhalen onwaar? Dat is zelf een broodje aap. De Morgen (Brussel), 27 januari 2014
Jinek, 26 januari 2014