« Factchecken: jong niet geleerd, oud niet gedaan
Politie over ‘giftige’ cd’s en dvd’s: Doorlopen mensen, niets aan de hand »

Onrust onder moslims over ‘giftige’ DVD’s

Enveloppen met geheimzinnige DVD’s veroorzaken onrust onder moslims in Nederland en Duitsland. Op Facebook en in Whatsapp-groepen gaat het verhaal dat de inhoud giftig is. Op 1 december 2015 raakte in Delft een man onwel na het openen van zo’n pakje. De politie stelde na onderzoek vast dat er geen gevaarlijke stof in zat, maar dat neemt de onrust niet weg. Onrust van een soort waarmee we vertrouwd zijn sinds 11 september 2001. Over copycats, geruchten, de angst voor besmetting – en besmettelijke angst.

Op 1 december 2015 vindt een man van Turkse afkomst in de Delftse Aart van der Leeuwlaan een verdacht pakketje in zijn flat en raakt onwel. Al snel verschijnen politie, brandweer en een ambulance. De man herstelt snel. Wat hem scheelde is niet bekend, vertelt politiewoordvoerder Bobby Markus desgevraagd: ‘In het pakketje zijn na onderzoek geen schadelijke stoffen aangetroffen.’ Zijn collega Cor Spruijt voegt toe: ‘Als er echt iets is waarvoor wij de mensen moeten waarschuwen, dan zullen we dat zeker doen.’

Hartkloppingen

Voor de politie is daarmee de zaak gesloten, maar dat neemt de onrust niet weg. Familie van het slachtoffer vertelt me dat de man last kreeg van hartkloppingen en moest overgeven. Dan moet er toch iets schadelijks in die envelop hebben gezeten? En waarom waren de hulpdiensten anders zo snel en met zo veel materieel ter plekke?

Voor de politie is het een voorval van niks, dat door de zwaailichten meer leek dan het was. Maar wel een voorval met een staartje: de volgende dag ging onder moslima’s in Delft het gerucht dat er bij islamitische gezinnen poederbrieven met miltvuurbacteriën werden bezorgd. De Delftse Naila Ghani twitterde dat ze in oktober al een verdacht poststuk had gehad, maar dat had ze weggegooid. Het ging om een in het Arabisch gestelde poging om haar tot het christendom te bekeren. Op deze tweets na heeft de politie hier geen meldingen van ontvangen.

Wat is hier aan de hand?

Waarschuwing voor giftige cd’sFoto Engin Sarigul Photography

Om te beginnen: die geheimzinnige dvd’s bestaan. Verschillende Turks- en Arabisch-sprekende moslims in Nederland en Duitsland troffen ze de afgelopen maanden aan in hun brievenbus. Sommige ontvangers hebben er foto’s van op Facebook gezet. Ze vinden het sinister dat iemand weet dat ze Turks of Arabisch spreken en hen probeert te bekeren tot het Christendom: de enveloppen bevatten evangelisatiemateriaal. De tekst op de DVD, ‘Beni sevdin Rab, korkmam’ is Turks voor ‘Ik heb u lief, Heer, ik ben niet bang’. Op de Arabische versie staat ‘Hayat’ (‘leven’).

Op 27 november stonden inwoners van Duisburg voor een raadsel toen ze zo’n dvd in hun brievenbus vonden. In Nederland zijn ze onder meer gedistribueerd in Delft, Zaandam, Rotterdam en Bergen op Zoom. Op sociale media van Nederlandse Turken zijn sinds 30 november waarschuwingen te vinden voor enveloppen met ‘giftige’ dvd’s. Ook niet-Turken krijgen de post en maken zich zorgen:

‘Gooi deze DVD meteen weg zonder het te openen of eventueel het aan te raken!’ raadt een bericht op een Turks forum aan. En, om het nog erger te maken: ‘Tevens zou er iemand overleden zijn naar aanleiding van zo een giftige DVD schijf.’ Dit laatste is een bewering zonder grond: bij politie en nieuwsmedia is zo’n geval niet bekend.

Gif, computervirus, zwarte magie?

De geruchten over de aard van het gevaar verschillen sterk. Dat is typerend voor geruchten die vrijwel uitsluitend circuleren op sociale media en in persoonlijke gesprekken en waarover ‘officiële’ autoriteiten (politie, landelijke nieuwsmedia, onderzoekers) zich nog nauwelijks hebben uitgesproken. De een is bang dat er een computervirus op de schijfjes zit. De ander vreest voor gif.

De dreiging kan ook bovennatuurlijk of spiritueel zijn. Een aantal Marokkaanse ontvangers heeft het over sihr (zwarte magie). Maar misschien wel de heftigste reacties volgen op de ontdekking dat de post een uitnodiging is om de islam te verlaten voor het christelijk geloof. ‘Geen paniek’, appt een Turkse vrouw. ”Je gaat niet dood… maar ze proberen jullie voor hun eigen godsdienst informatie te geven… en dat is natuurlijk erger dan doodgaan.’

En van die angsten, zo is al eerder gebleken, kun je ziek worden.

Poederbrieven

Na het incident op 1 december ging in Delft het verhaal dat het bij de verdachte post om poederbrieven kon gaan – enveloppen met miltvuurbacterieën. Dat de Delftse vrouwen na het voorval in de Van der Leeuwlaan aan poederbrieven dachten, is niet vergezocht. Op 28 november werd er een tas met wit poeder aangetroffen in een Brusselse stadsbus. ‘Eén van de politiemannen had last van hoofdpijn, maar dat bleek loos alarm’, aldus RTL Nieuws. Twee dagen daarvoor ontving de Grote Moskee van Brussel brieven met poeder, vermoedelijk bloem bleek later.

Copycats na 9/11

Brieven met miltvuurbacterieën (anthrax) doken voor het eerst op in de VS in de weken na de aanslagen van 11 september 2001. Vijf mensen overleden aan de gevolgen van blootstelling – er zaten echte ziektekiemen in. Na een langdurig onderzoek wees de FBI de miltvuurexpert dr. Bruce Ivins aan als hoofdverdachte. Hij pleegde zelfmoord voor het tot een rechtszaak kwam.

Het eerste nieuws over de poederbrieven inspireerde een massa copycats: in de eerste helft van oktober ging in de VS 2300 keer het anthrax-alarm af voor post die uiteindelijk onschadelijk bleek. In Nederland moesten in het najaar van 2001 858 brieven en pakjes worden onderzocht op sporen van miltvuur. Die poederbrieven komen in clusters, aldus een rapport over copycatgedrag: nieuws over de ene brief triggert het verzenden van een reeks andere.

Maar ook als de poederbrieven geen groot nieuws zijn, blijven ze komen: het is een standaardmiddel geworden voor bedreigers. In februari kwamen er poederbrieven binnen bij de politie Zeist en een advocatenkantoor in Breda. In mei ontving een deurwaardersbedrijf met vestigingen in Den Haag en Amsterdam poederpost met als afzender Islamitische Staat. In juli was een wooncorporatie in Heinkenszand het slachtoffer, in september het UWV in Rotterdam. Ook filmmaakster en anti-zwartepietactiviste Sunny Bergman kreeg er een, vertelde ze in een interview. Telkens was het loos alarm.

En dat is slechts een greep uit de zaken die dit jaar het nieuws haalden.

Ziek van angst

Poederbrieven veroorzaken overlast, jagen de politie op kosten en kunnen mensen ziek maken, zelfs als ze alleen bloem of talkpoeder bevatten. Sterker nog: zelfs als ze niet bestaan. Een vreemde geur of de aanblik van verdacht poeder kan al genoeg zijn om mensen ademhalingsproblemen, hartkloppingen en misselijkheid te bezorgen – de symptomen van de man die op 1 december onwel werd in Delft. Omstanders kunnen daarop bevangen worden door dezelfde benauwdheid, een fenomeen dat bekend staat als mass psychogenic illness – acute, collectieve ziekteverschijnselen met een psychologische oorzaak. De angst zelf is besmettelijk.

[Update, 13 december 2015] Een politiebericht over de zaak roept even veel vragen op als het beantwoordt.

[Update, 28 november 2016] De afgelopen tijd veroorzaakten de cd-roms onrust in Duitsland, Rusland en België. In Antwerpen nam de politie op 27 november 2016 een man en vrouw die een stapel van de enveloppen in hun bezit hadden mee voor verhoor. ‘Uit hun verklaring blijkt dat zij voornamelijk bij mensen met een Arabisch of Turks klinkende naam dergelijke cd-roms in de bus steken om het evangelie te verspreiden. Ook nu werden geen schadelijke stoffen gevonden op de cd-roms.’ Aldus politiewoordvoerder Veerle De Vries tegen De Standaard.

Bronnen
  • Bartholomew, R.E. & Wessely, S. (2002). Protean nature of mass sociogenic illness. From possessed nuns to chemical and biological terrorism fears. British Journal of Psychiatry 180 (4) 300-306.
  • Bos, J.G.H., Es, A.M.D. van, Vasterman, P. (2011). Copycat: een fenomeenonderzoek. Den Haag: COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, Universiteit van Amsterdam, WODC.
  • Burger, P. (2004). Mediahypes, moderne sagen en andere mediakwalen. Ter inleiding. In Burger, Peter & Koetsenruijter, Willem (red.), Mediahypes en moderne sagen. Sterke verhalen in het nieuws, pp. 9-23. Leiden: Stichting Neerlandistiek Leiden.
  • sluiten

    Leave a Reply

    Your email address will not be published. Required fields are marked *