« Nieuwjaarsopruiming: de laatste broodjes aap van 2014 (1/3)
Nieuwjaarsopruiming: de laatste broodjes aap van 2014 (3/3) »

Nieuwjaarsopruiming: de laatste broodjes aap van 2014 (2/3)

2014 was weer een vruchtbaar broodjeaapjaar. Elke week stroomde de inbox vol met sterke verhalen die om aandacht riepen. Het was vaak moeilijk kiezen. Daarom alsnog: 18 verhalen uit 2014 die te sterk zijn om te geloven, maar te goed om te negeren. Deel 2/3: verhalen voor het goede doel en als propaganda. Zwitsers eten kattenvlees, een Syrisch jongetje trotseert een kogelregen om zijn zus te redden en een Koerdische vrouw doodde honderd IS-strijders. Plus: Kim Jong-un is verslaafd aan Emmentaler en andere geruchten over de leider van Noord-Korea.

Verhalen voor het goede doel

Sterke verhalen waren ook in 2014 weer een machtig middel in campagnes van wereldverbeteraars.

Kerstmis? Kattenvlees! ‘Rösti met kat, Zwitsers doen er een moord voor’, meldde het AD eind november. ‘Drie procent van de Zwitsers eet wel eens stiekem hond of kat’, aldus Tomi Tomek van SOS Chats, die ijvert voor een wet tegen dit volksgebruik. ‘Vooral katten lopen nu gevaar,’ weet het AD, ‘want zij staan met kerst op het menu. Bereid met veel knoflook en witte wijn. Hondenworst schijnt goed te zijn tegen reuma.’

Drie procent van de Zwitsers: dat klinkt heel precies. Maar hebben een kleine kwart miljoen Zwitsers echt regelmatig kat op het menu? De Britse Mirror vroeg Tomek naar haar bronnen: die had ze niet. Tomek is een dierenrechtenextremist, schreef de Zwitserse ambassadeur in Nieuw-Zeeland aan de Londense Times, een van de vele media die het nieuws overnam. Bovendien, zei hij: handel in honden- en kattenvlees ís al verboden in Zwitserland. En de Zwitserse ambassadeursvrouw die volgens de Times zou hebben gezegd dat Zwitsers kat aten omdat ander vlees zo duur was, bestond niet: ‘I have checked.’

Jonge held. Onder een hagel van sluipschutterskogels redt een Syrisch jongetje zijn zus, terwijl mannen op de achtergrond ‘Allah akbar!’ roepen. De video verscheen in oktober op Youtube, werd miljoenen keren bekeken en bleek enkele weken later – na check en dubbelcheck door de BBC – een goedbedoelde hoax van Noorse filmmakers om aandacht te vragen voor het lot van kinderen in oorlogsgebieden. Het kwam de Noren op felle kritiek te staan van Midden-Oostenjournalisten en mensenrechtenactivisten die vreesden dat de fake video het vertrouwen in hun eigen werk zou ondermijnen. De makers boden hun excuses aan.

Primarkslaven. In juni vonden twee vrouwen in Swansea (Wales) handgeschreven hulpkreten in kleren die ze  hadden gekocht bij Primark. ‘Forced to work exhausting hours’, stond er op een label in een uitverkoopjurkje van tien pond. Een paar dagen later dook er in een topje een aanklacht op tegen ‘mensonterende werkomstandigheden’. Het was een hoax, reageerde Primark: de kleren waren in verschillende landen gefabriceerd, dus de labels, die dezelfde vorm hadden en in hetzelfde filiaal opdoken, konden er niet in zijn aangebracht door uitgebuite naaisters. Toch publiceerde de Volkskrant het verhaal vier maanden later nog eens als ‘Brief van de Dag’:

Daarmee is het verhaal niet af: kort na de eerste vondsten benaderde een vrouw uit Belfast de media met een briefje in het Chinees dat ze had gevonden in een broek van de Primark. Een gevangene uit Hubei schrijft daarin dat hij vijftien uur per dag moet werken om kleren voor de export te maken en bijna niet te eten krijgt. Mensenrechtenactivisten wezen erop dat, hoax of niet, de kledingindustrie arbeiders in derdewereldlanden uitbuit en dat ook Primark niet zonder zonden is.

Verhalen als wapen in de wereldpolitiek

Ook in 2014 vlogen er weer propagandaverhalen onder de factcheckradar van de nieuwsmedia door.

Poetins sperma per post Een Russische politica gunt alle vrouwen van het land een kind van Poetin. Yelena Borisovna Mizoulina, voorzitter van de Commissie voor Vrouwenzaken, Kinderen en Familie, heeft in het parlement voorgesteld het zaad van de president per post te verspreiden, zodat er ‘een nieuwe generatie van militaire en politieke elite ontstaat’. Aldus, volgens het AD en vele andere media, ‘de Russische krant Trust’. Trust, de enige bron voor dit nieuws, is echter geen Russische, maar een Oekraïense site. Het verhaal lijkt daarom vooral een poging het potente imago van Poetin door overdrijving belachelijk te maken. Ook de veelgedeelde foto van Poetins limousine met een escorte in fallusformatie is fake.

Het kapsel van Kim Jong-un De leider van Noord-Korea stond het hele jaar garant voor een stroom aan sterke verhalen. Hij liet een tegenstander executeren met een vlammenwerper. Hij verplichtte alle mannelijke Noord-Koreanen hun haar in dezelfde coupe te laten knippen als hij zelf. Hij is verslaafd aan Emmentaler en brak door zijn overgewicht en doordat hij op hakken liep allebei zijn enkels. Hij drinkt slangenwijn omdat het hem niet lukt om een kind te verwekken bij zijn vrouw of – volgens HLN.be – als middel tegen impotentie. En hij liet de firma Sony hacken om wraak te nemen voor de film The Interview, die draait om een moordaanslag op Kim Jong-un.

Al deze cartooneske verhalen zijn gebaseerd op anonieme bronnen in Zuid-Koreaanse nieuwsmedia. Hun propagandawaarde is evident, hun betrouwbaarheid dubieus. En ze leiden af, zegt Koreadeskundige en journalist Casper van der Veen, van een belangrijker kwestie: de schending van de mensenrechten in de heilstaat van Kim.

Foto-fail: De Gelderlander heeft zelf Rehana onthoofd

Koerdische wraakengel. In oktober begon het nieuws te circuleren dat de mediagenieke Koerdische strijdster Rehana (zie de foto bovenaan dit stuk) eigenhandig rond de belegerde Syrische stad Kobani honderd IS-jihadisten had gedood. Daarna nam het verhaal een tragische wending: Rehana was gevangen en onthoofd door IS. Op een foto hield een IS-soldaat haar afgehakte hoofd omhoog.

Maar eigenlijk weten we zo goed als niets van Rehana, bijgenaamd de Engel of de Leeuwin van Kobani – zelfs niet of ze Rehana heet. De beroemde foto is op 22 augustus genomen door de Zweedse fotograaf Carl Drott. De vrouw in uniform, van wie hij de naam niet kent, vertelde hem dat ze rechten had gestudeerd in Aleppo. Ze had geen gevechtstaak, dus het lijkt Drott onwaarschijnlijk dat ze vijanden gedood heeft, laat staan honderd IS-strijders. Helaas, zegt Drott, is er geen iconische foto voor ieder fantastisch verhaal, en vice versa.

Lees ook: Nieuwjaarsopruiming: de laatste broodjes aap van 2014 (1/3): serieus genomen satire en als nieuws vermomde reclame. Een seniorenorgie met dodelijke gevolgen, halal prostitutie in de Hete Halve Maan, en andere verkeerd begrepen grappen en valse virals.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *