De afgelopen weken troffen Brabantse hondenbezitters op steeds meer plaatsen vergiftigde brokjes aan. Zelfs in hun achtertuinen. ‘Zouden ze met een drone worden gestrooid?’ De politie is er inmiddels van overtuigd dat het gaat om resten van vuurwerk – ook niet gezond voor honden, maar geen gevolg van boze opzet. het hondenbrokkenmysterie is een gaaf voorbeeld van massawaan: als je het weet, dan zie je het.
Het begon eind januari in Kaatsheuvel. Daar werden in de wijk Loonse Vaart twee honden ziek, waarvan er een overleed. De dierenarts dacht aan vergiftiging en er lagen vreemde grijze brokjes in de wijk. De politie waarschuwde hondenbezitters, die zich misschien nog herinnerden dat in Kaatsheuvel ook in 2010 al twee honden omkwamen door vergiftigde brokken.
In de weken daarna werden de verdachte brokjes in steeds meer Brabantse gemeenten aangetroffen: Waalwijk, Loon-op-Zand, Breda, Tilburg, Vught, Den Bosch, Roosendaal… In Drunen werd de Engelse mastiff Guinness doodziek door de brokjes die volgens zijn bazin door een dierenhater werden rondgestrooid. Ook gingen er geruchten over vergiftigde stukken vlees.
De waarschuwingen werden verspreid via Facebook en regionale media als BN De Stem en Omroep Brabant. Op 20 februari bereikte de waarschuwing Gelderland, waar een wijkagent twitterde dat de brokjes ook in Ede waren gesignaleerd. Iemand zou rond middernacht hebben gezien hoe een ‘kleine stevige man’ de brokjes uitstrooide in tuinen.
Kleipluggen van vuurwerk
Vanaf het begin waren er ook Brabanders die in de ronde brokjes resten van vuurwerk herkenden. Van die verklaring is ook de politie inmiddels overtuigd: de brokjes zijn zogenaamde kleipluggen, die de ronde kartonnen kokertjes van siervuurwerk afsluiten. Maar waarom zagen hondeneigenaars pas vanaf eind januari verdachte brokjes, terwijl die vuurwerkresten er al vanaf 1 januari lagen? En waarom pas dit jaar? Dat valt beter te begrijpen als we kijken naar eerdere gevallen van ‘massawaan’, een term die sociologen en sociaal-psychologen gebruiken voor gevallen waarin een groep mensen abusievelijk bewijs ziet voor een concrete bedreiging.
Massawaan
Het klassieke voorbeeld zijn de putjes die autobezitters in Seattle en omstreken in 1954 aantroffen in hun autoruiten. Die moesten wel het gevolg zijn van fallout van kernproeven die toen – het was de tijd van de Koude Oorlog – zo in het nieuws waren. Die putjes waren er altijd al (autoruiten waren destijds kwetsbaarder dan nu), maar Amerikanen zagen ze pas toen ze er, na de eerste geruchten erover, naar gingen zoeken. Media wakkerden de ongerustheid aan.
Actueler en dichter bij huis zijn zorgen over dieven die berusten op hetzelfde mechanisme. Al tien jaar gaat in Nederland het gerucht dat drugshandelaars stiekem de knoppen uit hortensia’s knippen om daar goedkoop psychedelische middelen mee te brouwen. Er is nog nooit zo’n dief gepakt en evenmin zijn er ooit hortensiadrugs in beslag genomen. Maar sinds tuinbezitters argwanend naar hun hortensia’s kijken, zien ze het duidelijk: daar is in gesnoeid.
De hortensiadieven zijn even ongrijpbaar als de inbrekers die geheime tekens op uw gevel aanbrengen om aan elkaar door te geven wat er te halen valt. Waarschuwingen van slecht geïnformeerde wijkagenten zetten burgers ertoe om hun gevel te inspecteren – en inderdaad, daar staan vaak krijtkrabbels en krasjes op. Bijvoorbeeld van glazenwassers.
‘Jihadbrokjes’
Zo’n episode van massawaan eindigt als autoriteiten en nieuwsmedia een alternatieve verklaring omhelzen. In dit geval: de vergiftigde hondenbrokken zijn in werkelijkheid vuurwerkresten. Toch kan de angst weer de kop opsteken, ook in de nieuwsmedia. Want in de reacties op het officiële nieuws smeult het wantrouwen: ‘ze’ weten dat er meer aan de hand is, het is een doofpotaffaire. Nieuwe alternatieve verklaringen worden geopperd. Wie hebben er een hekel aan honden? Precies. Een reageerder op de site van Omroep Brabant: ‘Ja hoor meneer Burger, mooie theorie, dat leidt ook lekker af. Wel eens van “jihadbrokjes” gehoord? Ik verzin die term ter plekke want ik heb zo’n eng voorgevoel.’
[Update 12 maart 2015] De hondenbrokkenhype bereikt Limburg
Hondenbezitters in Zuid-Limburg maken zich zorgen over de vuurwerkresten die eerder in Brabant onrust veroorzaakten. Regionale nieuwszender L1NWS doet verslag:
Hallo Peter,
Evenals vorig jaar is er ook dit jaar weer ongevraagd gesnoeid in mijn hortensia’s, ik kan er echt niets anders van maken. Niet zo veel als vorig jaar maar toch…De bloei was er vorig jaar overigens niet minder om, dus laten we hopen dat het ook dit jaar weer goed komt.
Groeten, Paul Leenders