Hoort die foto wel bij dat nieuwsbericht, of is hij jaren eerder genomen en in een ander land? Doe de fotocheck: we gaan omgekeerd zoeken naar afbeeldingen. Dit is een simpele manier om hoaxes te ontmaskeren, zoals de foto hiernaast. Bewijs van slavenhandel door IS in Syrië anno 2014? Nee, een islamitisch ritueel in Libanon in 2011. Zo zoek je het uit, in zeven simpele stappen.

Deze foto van geketende vrouwen in boerka wordt vaak aangevoerd als bewijs van slavenhandel door IS. Zo is hij bijvoorbeeld te vinden op de site van de Vlaamse Radio1. Eerder dit jaar beweerde ik dat deze vrouwen vrijwillig meelopen in een processie. Hoe wist ik dat zo zeker? Omdat ik hem had gecheckt met Google Afbeeldingen.

1. Ga naar Google Afbeeldingen en klik op het camera-icoontje in het zoekvenster.2. Er verschijnen twee opties: je kunt de foto die je wilt onderzoeken zelf uploaden, of de URL ervan in het zoekvenster plakken.

3. Daar zijn de eerste resultaten. Bovenaan staat de foto die we checken. Daaronder een reeks foto’s die erop lijken. Op een ervan staat een man met een kromzwaard die een groep vrouwen bewaakt: ook die wordt vaak ten onrechte gebruikt om slavenhandel door IS te illustreren. Daaronder staat wat we zoeken: een reeks pagina’s met de foto van de ‘slavinnen’.

4. We weten nu dat die foto vaker gebruikt is, maar nog niet hoe oud hij is en waar hij genomen werd. Klik daarvoor op Zoekhulpmiddelen en vervolgens op Tijd. Op het menu dat nu verschijnt, kiezen we ‘Aangepaste periode’.

5. Volgens het merendeel van de sites die hem gebruiken, laat de foto slavenhandel zien door IS. Hij moet in dat geval het afgelopen jaar zijn genomen in Syrië of Irak. Om te controleren of hij toch niet (veel) ouder is, zoeken we op foto’s van voor 2012.
6. Nu verschijnt er een resultaat uit december 2011. Het is dus onwaarschijnlijk dat de foto de wreedheden van IS toont. Maar wat dan wel? De pagina waar hij op staat is in het Russisch, maar gelukkig biedt Google de optie: ‘Vertaal deze pagina’.

7. De vertaling ontmaskert de foto als een hoax: het gaat om het Asjoera-ritueel, waarbij sjiitische moslims Mohammeds kleinzoon Imam Hoessein herdenken, die in het jaar 680 omkwam in de slag bij Kerbala. De processie van geketende vrouwen hoort bij het rouwritueel, net als de gewoonte van mannen in sommige plaatsen om zichzelf tot bloedens toe te geselen. De foto waarmee we begonnen, is in december 2011 in Libanon genomen door Reuters-fotograaf Ali Hashisho.

Meer middelen om foto’s te checken

Google Afbeeldingen is niet de enige site waarmee je omgekeerd foto’s kunt zoeken: probeer ook Tineye.com. En er is meer: de exif-data van een foto kunnen vertellen waar hij genomen is, wanneer en met welk toestel. Ook is het mogelijk te checken of een foto gephotoshopt is. Zie voor meer tips Stop Fake en het Citizen Evidence Lab.

Gawker verzamelt wekelijks fake foto’s in de rubriek Forward or Delete. Betweter @PicPedant wijst ze dagelijks aan op Twitter.

Ken je meer tips en tools voor het checken van foto’s? Ik hoor het graag in de comments.