Kinderlokkers rijden rond in busjes, en die busjes zijn meestal wit – tenminste, in waarschuwingen die de laatste tien jaar steeds vaker te horen zijn in Nederland. Dit jaar werden de busjes al gezien in Strijen, Arnhem, Soest, Zoetermeer, Alphen aan den Rijn, Egmond, Castricum en andere plaatsen. In geen van deze gevallen zijn kinderen ontvoerd of misbruikt. De politie heeft het al over een ‘wittebusjessyndroom’. Deel 1 van een serie. Het spook van Dutroux, zwervende verhalen en een vals beschuldigde ijscoman.

[Updates over meldingen van kinderlokkers in busjes onderaan deze pagina]

In januari waarschuwde de voetbalvereniging van Strijen in de Hoeksche Waard dat een man in een wit busje na de training spelertjes een cadeautje had beloofd als ze bij hem instapten. Niemand deed aangifte en de politie zei een ‘wittebusjessyndroom’ niet uit te sluiten. Verdachte witte busjes werden in het najaar van 2013 ook op andere plaatsen in de Hoeksche Waard gespot. En in maart 2013 postte er al een man in een witte bestelwagen voor de voetbalclub in Strijen.

In het Drutense kerkdorp Horssen (Gelderland) zou begin februari een kinderlokker rondrijden in een busje. Volgens de politie ging het om ongegronde geruchten. In dezelfde week ontzenuwde de politie in de Arnhemse wijk Schuytgraaf een verhaal over de bestuurder van een blauw busje die een meisje een snoepje zou hebben aangeboden.

Verwarring in het Westland

In maart volgden de waarschuwingen elkaar in rap tempo op. Serieuze meldingen, misverstanden en verzinsels blijken daarbij zowel voor bezorgde ouders als voor de politie moeilijk uit elkaar te houden.

Op maandag 10 maart deed een Zoetermeerse moeder aangifte omdat twee mannen in een bordeauxrood busje hadden geprobeerd haar vierjarige kind uit zijn buggy te trekken. Twee dagen later vroeg de politie Westland via Twitter het publiek om uit te kijken naar een andere bordeauxrode bus in ‘s-Gravenzande. In die tweede bus vermoedde de politie inbrekers, maar Westlanders begrepen dat de ontvoerders uit Zoetermeer nu ook in hun regio rondreden. Nieuwssites en Twitter verspreidden het misverstand.

Weer een paar dagen later, op vrijdag 14 maart, namen twee mannen een minderjarige jongen uit het nabije Voorburg mee in hun auto. Op station Laan van Nieuw Oostindië wist hij te ontsnappen, in een trein te springen en zijn ouders te bellen. Na het weekend bekende hij dat hij het hele verhaal had verzonnen – geïnspireerd door de andere ontvoeringsverhalen?

Facebookbericht op drift

Eveneens op 10 maart, de dag van de ontvoeringspoging in Zoetermeer, postte een inwoonster van Egmond aan Zee het volgende bericht op haar Facebookpagina:

Jonge meisjes opgelet!!!!! Er rijdt in het dorp een wit busje met drie buitenlandse mannen. ..die langzaam gaat rijden als ze een meisje alleen op de fiets tegen komen…ze vragen of je mee wilt rijden en of ze je naar huis moeten brengen… fiets niet weg want ze volgen je maar rijdt de eerste beste tuin in en vraag om hulp!!!!! Dit is al bij een paar meisjes gebeurt…dus ouders waarschuw je dochters en hopenlijk komen we nog achter het kenteken van deze auto….

Die ene melding uit Egmond, waar de politie vergeefs onderzoek naar heeft gedaan, verspreidde zich over het land. Het bericht wordt nog steeds gedeeld: de teller is nu, twee weken later, de tienduizend gepasseerd. Omdat het bericht geen plaatsnaam bevat (‘Er rijdt in het dorp een wit busje’), kon het over elke kleinere plaats gaan. Bijvoorbeeld het Groningse Tolbert:

In Leek/Tolbert gaat ‘t verhaal dat meisjes door inzittenden van ‘n wit busje worden benaderd. Let op: dit is ‘n broodje aap verhaal! 1/2

— Politie Groningen (@polgroningen) 19 maart 2014

Het bericht uit Egmond landde ook in Soestdijk, waar een school en een kinderopvang op 14 maart waarschuwingen uit lieten gaan voor de drie mannen in het witte busje. (Meer over de verspreiding van dit Facebookbericht bij collega Hoaxwijzer, die al enkele jaren busjesverhalen volgt.)

Meer witte busjes: vorige week attendeerde het Jac. P. Thijsse College in Castricum ouders op een verdachte witte Renault Traffic bij de school. En ten slotte vertelde een leerling van een basisschool in Alphen aan den Rijn op 19 maart hevig geschrokken dat hij bij school was aangesproken door een man in een wit busje. ‘In het “verjaardagscircuit” circuleren nog engere wittebusjesverhalen,’ rapporteerde het AD, ‘zoals over gedrogeerde kinderen die in het Zegerslootgebied zouden zijn “gedumpt”. De politie heeft geen aangiften hiervan.’ Scholen waarschuwden de ouders, de politie onderzocht de zaak.

Vals beschuldigd

Ontvoeringen door vreemden zijn gelukkig zeldzaam, maar ze komen voor. In 2009 duwden twee mannen een meisje van 7 uit Ede in de kofferbak van hun auto en namen haar mee naar een camping in Brielle, waar ze zich aan haar vergrepen. En in februari 2012 pikte de 26-jarige Steven B. een meisje van 5 op in Oudenbosch met zijn lichtblauwe Ford Ka en misbruikte haar.

De Oostenrijkse Natascha Kampusch, die acht jaar werd vastgehouden, werd ontvoerd in een wit busje. En Marc Dutroux ontvoerde Laetitia Delhez in een witte bestelwagen toen ze van het zwembad naar huis fietste. Het alarm is dus niet altijd vals. Maar angst laat mensen ook gevaar zien waar het niet is.

De verdachte witte busjes van de afgelopen maanden lijken vooral het gevolg van het  WYBIWYS-effect: what you believe is what you see. Dat maakt ouders en kinderen bang, bezorgt de politie overwerk – en kan nare gevolgen hebben voor de eigenaars van de busjes. Begin 2013 circuleerde op Facebook een onofficieel opsporingsbericht: er werd gezocht naar een blauw Mercedesbusje dat gezien was bij een vermeende poging tot kinderontvoering in Kerkrade. Ook het kenteken werd genoemd. De eigenaars, een man en vrouw die allebei in een rolstoel zitten, ontvingen bedreigingen via sociale media, kregen via de politie een andere nummerplaat en schaften een nieuwe aangepaste bus aan. ‘Mijn man en ik zijn wel door dit gedoe BANG geworden. Door al die dreigementen.‘

Een ander slachtoffer van de angst voor witte busjes is de ijsverkoper die in februari 2010 in Wijchen aan het werk ging. In een wit busje met een Belgisch nummerbord. Zijn verschijning raakte verknoopt met het bekende busjesverhaal, dat in Wijchen de vorm aannam van een gemaskerde man die in een wit busje met een bel kinderen achtervolgde. Een paar weken later gaf een basisschooldirecteur alle kinderen een brief mee: ‘Via ouders en kinderen hebben we vernomen dat er in Wijchen een man is gesignaleerd die achter kinderen aanrijdt. Hij rijdt in een wit busje met een bel, zoals ook de ijscoman heeft.’ De verkoop stortte in, de verhuurder eiste zijn busje terug en de ijscoman ving zelfs het gerucht op dat er gif in zijn ijs zou zitten. Pas na tussenkomst van de politie werd hij in een nieuwe brief van de scholen vrijgepleit.

De schaduw van Dutroux?

Is het toeval dat er in Wijchen opschudding ontstond door een wit busje met een Belgisch nummerbord? In België zelf, waar de herinnering aan Dutroux nog krachtiger is dan in Nederland, kennen ze het busjesfenomeen ook. ‘Het post-Dutrouxtijdperk: iedereen is bang van de witte bestelwagen’, kopte een Vlaamse nieuwssite in 2012. Ook in België circuleren waarschuwingen op Facebook en rukt de politie regelmatig vergeefs uit voor verdachte witte busjes. Stamt het wittebusjesverhaal uit België? Maar waar komen dan de verhalen over witte busjes vandaan die in andere delen van de wereld angst aanjagen, van Argentinië tot Zweden? Wordt vervolgd.

[Update 7 april 2014] Kinderlokker in Rotterdam-Blijdorp?

De directie van Daltonschool De Margriet heeft alle ouders dit weekend gewaarschuwd voor een kinderlokker in een wit busje, meldt RTV Rijnmond. Drie kinderen van 9 à 10 jaar zeiden vrijdagmiddag dat een man in een wit busje tegen hen had gezegd dat ze met hem mee moesten rijden omdat er iets was met hun moeder. Toen ze wegliepen, had de man hen achtervolgd. De waarschuwing verspreidde zich ook direct via sociale media, waar hij zich vermengde met de eerdere berichten over (bordeaux)rode busjes. Een bizar detail is het signalement uit de mail van de schooldirectie: ‘Het betreft hier een man met een zwarte lange jas, gezicht deel bedekt, waardoor alleen de ogen zichtbaar zijn.’

Tienray Ook in het Limburgse Tienray waarschuwde een school op 7 april leerlingen en ouders voor kinderlokkers in een busje. Een leerling van groep 6 van de Mariaschool vertelde over een rood busje zonder kenteken met twee mannen erin die hem koekjes aanboden. Hoewel de directeur twijfelde aan de ernst van het verhaal, vond zij dat ze het zekere voor het onzekere moest nemen: ze alarmeerde de politie en stuurde alle ouders een waarschuwing.

[Update 8 april 2014] Politie: Rood busje in Tienray verzinsel van leerling

Ondanks eerdere berichten dat het rode busje ook eerder en door anderen is gezien, onder wie een lerares, houdt de politie het erop dat het verhaal verzonnen is. Ook de melding van kinderlokkers in een rood busje in Cuijk vorige week berust volgens de politie louter op geruchten.

Vlissingen Eveneens op 8 april kreeg ook de Vlissingse politie telefoon over een verdachte man in een busje: ‘Het gaat om een man in een witte bestelbus die een meisje in de Beaufortstraat zou hebben aangesproken. Het kind schrok zich te pletter en is meteen naar huis gerend. Haar moeder heeft de politie gebeld.’

Burgemeester Demmers van Vlissingen stuurde een brief aan Vlissingse ouders, die zoals veel van de berichten van autoriteiten over de vermeende kinderlokkers een tegenstrijdige boodschap bevat. Eén: hoewel berichten op sociale media anders suggereren, gaat het om niet meer dan één meisje dat is aangesproken door een onbekende man. Meer is er niet gebeurd. Maar twee: ‘het is belangrijk dat uw kind weet dat het niet in moet gaan op vragen van vreemden of met hen mee moet gaan.’ En: de politie zal de komende tijd extra surveilleren. De PZC vatte het harde nieuws goed samen in de kop: ‘Onbekende man spreekt kind aan in Vlissingen.’

[Update 10 april 2014] De mannen in het busje krijgen een gezicht

Deze week deelden duizenden Nederlanders via Facebook en Whatsapp een foto van twee mannen in een busje die volgens het bijschrift hebben toegeslagen in Zaandam. Waar de foto genomen is en wie de inzittenden zijn (van wie ik de gezichten heb gepixeld) is niet bekend. Zeker is wel dat de foto al eerder circuleerde in Duitsland, met een waarschuwing voor de ‘Bulgaarse en Roemeense orgaanmaffia’. Er bestaan ook, zowel in Duitsland als in Nederland, geheel en gedeeltelijk Turkstalige versies van het bericht. De politie in verschillende Duitse steden karakteriseert de waarschuwing als een ‘frei erfundene Schockgeschichte’.

[Update 11 april 2014] Geruchten in Zaandam, grijs busje in Tiel, rood busje in Gouda

In Zaandam gingen eerder deze week al geruchten over kinderlokkers. Basisschool De Windroos stuurde op 8 april alle ouders het bericht dat er ook volgens de politie geen enkele reden was tot zorg – maar dat er wel extra gesurveilleerd werd en dat het personeel de deur stevig gesloten hield. De politie in Zaandam waarschuwde gisteren dat de foto van de mannen in het busje een hoax was, net als het bericht dat ze in die plaats al twee kinderen hadden ontvoerd.

Tiel In Tiel werd een verdacht grijs busje gesignaleerd:

Stemmingmakerij of serieus verhaal??… #passewaay @Wijkagt_Django @POL_Tiel pic.twitter.com/wXoTl9aE0U — Thomas van Buuren (@thomasvanbuuren) April 10, 2014

De wijkagent reageerde snel: ‘Mij is hiervan niets bekend! Stop aub met elkaar gek te maken.’

Gouda Een inwoner van Gouda op Facebook gisteren: ‘Heb gehoord via via dat er een kinderlokker actief bezig is in Gouda. Bij basisschool de Triangel in de wijk Bloemendaal werd een meisje aangesproken er werd gezegd dat haar moeder was overleden. De kinderlokker reed in een rood busje. Dankzij een oplettende ouder is het goed afgelopen.’

[Update 12 april 2014] Gouda: politie doet buurtonderzoek

Uit het AD/Groene Hart van vandaag:

Politie doet buurtonderzoek na melding 7-jarigen Een man met een rood busje zou donderdag twee spelende meisjes hebben willen lokken aan de Coniferensingel. ,,Vervolgens is een vader met zijn hevig geschrokken kind van 7 naar school gekomen om te vertellen wat er is gebeurd,” vertelt Angenieta Katee-de Groot, directeur van basisschool De Triangel. ,,Wij hebben contact gezocht met de politie en er is aangifte gedaan. Aan alle ouders hebben we een brief gestuurd. Die moeten hiervan toch op de hoogte zijn.” De politie deed gistermiddag buurtonderzoek. ,,We zullen ook de beelden van veiligheidscamera’s lezen,” stelt een woordvoerder. ,,We gaan eveneens vaker surveilleren, de wijkagent gaat meer posten.” Er is tot dusver nog niet gekozen om een burgernetbericht uit te brengen. ,,Om dat te doen, moeten we meer aanknopingspunten hebben.”

[Update 13 april 2014] Politie zoekt getuige van mishandeling in Loerbeek

Een meisje van 16 werd zondagmiddag fietsend in Loerbeek (Achterhoek) aangevallen door twee mannen in een wit busje, aldus de politie. Een van hen pakte haar vast en verwondde haar in het gezicht. Toen een voorbijganger die zijn labrador uitliet tussenbeide kwam, gingen zij er vandoor. De politie is op zoek  naar deze getuige.

[Update 16 april 2014] Politie Schilderswijk bestrijdt geruchten over ontvoeringen

1/2 Veel geruchten in de wijk over personen in de wijk met een busje die kinderen meenemen; uit politie onderzoek is niets gebleken. — Wijkag Schilderswk-N (@WagSchildersw_N) April 16, 2014

 

2/2 er worden geen kinderen vermist. Ook zouden kinderen voor organen tijdelijk meegenomen worden: Niets van gebleken. — Wijkag Schilderswk-N (@WagSchildersw_N) April 16, 2014

[Update 23 april 2014] Politie Rotterdam ontkent gerucht over orgaanroof

Anderhalve maand na de alarmerende berichten van begin maart lijkt de wittebusjeshype over zijn hoogtepunt heen. Van meldingen in diverse plaatsen per week, waarschuwingen door schooldirecties en aandacht in landelijke nieuwsmedia, is het verhaal gezakt naar het niveau van geruchten op Twitter en Facebook en ontkenningen door wijkagenten. De jongste versie verspreidt zich sinds een week vooral via op Facebook-pagina’s van – vaak Turkse – Rotterdammers:

Hoi hoi, hier op de peuterspeelzaal van Sami hoorde ik ook verhalen over de ontvoerders, en dat er 2 kinderen uit deze buurt zijn meegenomen en terug gevonden in Rotterdam zuid zonder organen. Een Turkse vrouw, haar dochter zit bij Sami in de groep heeft zelf de politie gebeld en gevraagd hoe het zit. Ze heeft dit zelf aan mij verteld, de politie heeft het verhaal met rondrijdend busje waar verklaard, ook bevestigde ze het verhaal van kinderen ontdaan van organen en terug gevonden, ook dat dit niet in de media wordt openbaar gemaakt, en de politie zei tegen haar, laat geen kinderen alleen buiten spelen in de wijk schiebroek. Gisteren was zij net haar vriendin in de moskee in Noord, Turkse moskee, daar stond dus zo’n busje geparkeerd ( wit , geblindeerde achter ramen, buitenlands kenteken) ze belde de politie, die heeft de bus open gemaakt, de gehele achterkant van de bus was volledig ingericht als operatie kamer met alles er in, kleding van operatie lag op de grond. De politie heeft de bus meegenomen. En zei dat er meer van dit soort ongerichte busjes rond rijden.

Commentaar van de politie:

@ferdiyildirim Vooralsnog hebben we geen concrete meldingen en zou het kunnen gaan om een hoax.Mocht u melding willen maken bel dan09008844.

— Politie Rotterdam eo (@Politie_Rdam) 23 april 2014

[Update 1 mei 2014] ‘Kinderlokker’ Tilburg blijkt pakketbezorger

Facebookwaarschuwingen voor een kalende man in een donkere Volkswagen Caddy die zich in de Tilburgse wijk Reeshof voordoet als pakketbezorger, zijn volgens de politie ongegrond. Wel bleek er na onderzoek inderdaad een pakketbezorger met dat signalement te bestaan. Omroep Brabant: ‘Hij moest een bestelling afleveren op de Brummenweg en klopte op het raam toen er niet werd opengedaan. Volgens de politie is de fantasie van de kinderen in het huis mogelijk op hol geslagen en heeft dit geleid tot een geruchtenstroom op Facebook.’