Iedereen is bang voor de horrorclown. Iedereen? Deze week waren er in Almere ook kinderen die bij het woord ‘clown’ niet naar huis vluchtten, maar juist op jacht gingen: ‘We gaan hem pakken!’ Woensdag kwam het zelfs tot ongeregeldheden, toen scholieren die vergeefs op een verschijning van de clown hoopten, zich tegen de politie keerden. Het is carnaval in oktober, een voorschot op Halloween, en daar hoort die meute kinderen even goed bij als de clowns met hun maskers en hun motorzagen. Paniek, hysterie? Ja. Maar ook: amusement.
In Breda meldde een meisje van 16 dat ze zondag 9 oktober was betast door een jongen met een ‘masker met rode wangen‘. Daan (11 jaar) uit Almere werd achternagezeten door een clown met een ‘keukenmesje’. Gino van 8 en Riona van 10 werden in een speeltuintje verrast door twee clowns met een mes en zaag. Ze zijn zich doodgeschrokken en vluchtten naar volwassenen, die de politie belden. Lachen? Nee.
Maar deze week zag een verslaggever van NRC Handelsblad ook Aalmeerse basisscholieren die heel anders reageerden:
‘Gekrijs, een hoge kinderstem in alle staten. „Hij zit achter me aan! De clown! De killerclown!” Een jongetje komt de hoek om gerend. „Hij is er!” Gejoel stijgt op uit de groep. Meteen komen ze in beweging, zo’n dertig kinderen, op fietsen, skeelers, steps. Ze vluchten niet, maar racen erheen, in de richting die de jongen aanwijst. „We gaan hem pakken!”
Deze namiddag in de Stripheldenbuurt in Almere stikt het van de opgewonden kinderen op straat, de meesten tussen de 9 en 13 jaar oud. Allemaal zijn ze op zoek naar hetzelfde. „Meneer, heeft u een clown gezien?”’
Woensdagmiddag verzamelden honderd scholieren zich in de Aalmeerse wijk Tussen de Vaarten, omdat de horrorclown, of een poseur, op Instagram had aangekondigd dat hij daar om half vijf zou opduiken. Maar de clown kwam niet, de jeugd sloopte een bushokje en een motoragent werd bekogeld met een steen. De politie liet versterking aanrukken en pakte een van de raddraaiertjes op.
‘Grimmige sfeer bij zoektocht naar horrorclown’ (Omroep Flevoland, 12 okt. 2016, screenshot)
De horrorclownshype is niet alleen een feestje voor die paar clowns, maar ook voor de veel grotere groep clownsjagers op straat en op sociale media.
Ontremd
Als folklorist heb ik bij deze hype een sterk gevoel van déja vu: daar heb je ze weer. Enge clowns doken ook al op in 2013, 2014 en 2015, maar ze werden in de jaren zestig al gespot in de VS. En jezelf verkleden om anderen een doodschrik te bezorgen, is nog ouder: met een laken over je hoofd uit de bosjes springen en boe! roepen was al een volksvermaak in de negentiende eeuw.
Door een masker op te zetten, geef je jezelf een vrijbrief voor onalledaags gedrag: je bent het niet zelf, het is maar een spel. Voor de slachtoffers is het geen spel: die schrikken echt van een gemaskerde man met onbekende bedoelingen. Maar behalve de clowns en hun slachtoffers is er een grote groep clownsjagers en omstanders die het carnaval meevieren.
Om te beginnen de kinderen. Woensdag werden ze in Almere gelokt door een aankondiging op Instagram, maar in 1965, toen er in Assen een spook met lichtgevende ogen rondwaarde, gingen tieners ook al op spokenjacht. In 1954 ging in Glasgow het gerucht dat daar een vampier met ijzeren tanden huisde, die kinderen at. Alle reden om binnen te blijven, zou je zeggen, maar een paar avonden achter elkaar gingen honderden kinderen met zakmesjes, stokken en stenen op vampierjacht – op het kerkhof zelfs.
Glasgow: op een kerkhof jagen kinderen op de vampier met ijzeren tanden (Daily Mirror, 25 sep. 1954)
Sociale media waren er nog niet in de jaren vijftig en zestig, dus kregen in 1954 Amerikaanse griezelstripverhalen de schuld, en in 1965 was de televisie de boosdoener.
Doodsbedreigingen
Zodra de clownspaniek goed op gang komt, gaan niet alleen kinderen, maar ook adolescenten en volwassenen de straat op. In Engeland, Australie en de VS waren de afgelopen weken aanvallen op clowns een groter probleem voor de openbare orde dan aanvallen door clowns. In 2014 hield de Franse politie enkel malen groepjes jongeren aan die met honkbalknuppels en traangas op jacht waren naar clowns.
Ook op sociale media laten de clownsjagers zich horen. Er zijn al anti-clownspagina’s op Facebook, met oproepen om met een groep de clowns te lijf te gaan. Anderen beperken zich tot het uiten van bedreigingen: alleen op de Facebookpagina van de politie Almere staan nu bijna 4000 comments over de clown – voor een groot deel van gewelddadige aard. Neerknuppelen, afschieten, doodrijden: voor zwakkere oproepen tot eigenrichting aan het adres van politici of asielzoekers kun je al een wijkagent aan de deur krijgen.
‘Loserclowns’
Politiekorpsen wakkerden aanvankelijk de agressie aan. De politie Almere zette een clownsmasker met slagtanden op Facebook, terwijl de kinderen die de clown zagen eerder een man beschreven die op Pipo leek. En de politie in Oss sprak de clown daar persoonlijk aan via Facebook (‘Beste Osse killer clown’), noemde hem ‘u’ en waarschuwde hem dat de politie ‘onze geweldsmiddelen’ kon inzetten, ‘met alle mogelijke gevolgen van dien’. Een fijne boost voor het ego van de clown.
Daarna tapte de politie uit een ander vaatje. Op hoger niveau is besloten de pranksters consequent ‘loserclowns’ te noemen en af te schilderen als sneue pubers. Ook riep de politie de nieuwsmedia op er minder aandacht aan te schenken. Die strategie bleek moeilijk vol te houden. Een paar uur later meldde de politie in Rotterdam-Zuid triomfantelijk dat agenten een killerclown hadden opgepakt.
Bovendien kwam de clownshype gisteren pas goed op gang, met meldingen uit Landgraaf, Leeuwarden en Oosterwolde, Emmen, Schaijk, Borne, Weert, Arnemuiden, Diemen-Zuid, en andere plaatsen. En het is nog drie weken tot Halloween.
Meer over horrorclowns:
Halloween: de horrorclowns zijn terug (en ze rijden in witte busjes)
Nieuws maken met je eigen fikkie: publieke omroep schept clownshype
‘Clown gezien? Bel 112!’ Franse politie lacht niet om horrorclowns
Clowns met een kettingzaag
Het jaar van de copy-cat clowns
Foto OakleyOriginals (Flickr, CC BY 2.0)