‘Dit verhaal kost je slechts 37 seconden van je tijd, maar het zal je manier van denken veranderen’, belooft het duizenden malen gedeelde bericht. ‘Twee mannen, beide ernstig ziek, lagen op dezelfde ziekenhuiskamer…’ Een van de populairste doorgeefverhalen op Facebook heeft een onverwachte oorsprong. Lees het waargebeurde verhaal over de man die het bed bij het raam wilde.
‘Eén man mocht elke middag een uur rechtop in zijn bed zitten om de vloeistof van zijn longen te laten druppelen. Zijn bed stond naast het enige raam in de kamer. De andere man moest de hele tijd plat op zijn rug liggen.
De mannen praatten uren aan een stuk. Ze praatten over hun vrouwen en families, hun huizen, hun werk, hun deelname aan de militaire dienst, hun vakantiebestemmingen. Elke middag wanneer de man in het bed bij het raam rechtop kon zitten, bracht hij de tijd door met alles wat hij kon zien door het raam aan zijn kamergenoot te omschrijven.De man in het andere bed begon te leven voor dat ene uurtje waarin zijn wereld uitgebreid zou worden en opgeleefd door alle activiteiten en kleuren van de buitenwereld.
Het raam keek uit op een park met een prachtig meer. Eenden en zwanen speelden in het water terwijl kinderen hun modelbootjes lieten rondzeilen. Jonge geliefden liepen arm in arm tussen de bloemen in alle kleuren en een mooi uitzicht op de skyline van de stad kon in de verte gezien worden.
Terwijl de man bij het raam dit alles tot in details beschreef, sloot de man aan de andere kant van de kamer zijn ogen en verbeeldde zich dit schilderachtige tafereel.
Op een warme middag beschreef de man bij het raam een parade die langs kwam.
Ook al kon de andere man de band niet horen – hij kon het zien in zijn gedachte doordat de man bij het raam het met woorden beschreef.Dagen en weken gingen voorbij.
Op een ochtend kwam de zuster water brengen om ze te wassen en vond het levenloze lichaam van de man bij het raam die vredig gestorven was in zijn slaap.
Ze was verdrietig en belde de ziekenhuishelpers om het lichaam weg te laten halen.
Zodra het gepast leek, vroeg de andere man of hij verplaatst kon worden naar het raam.
De zuster wilde dit graag doen en nadat ze er zeker van was dat hij comfortabel lag, liet ze hem alleen.
Langzaam en pijnlijk drukte hij zichzelf omhoog op een elleboog om zijn eerste blik in de ware buitenwereld te werpen. Hij spande zich in om langzaam uit het raam naast het bed te kijken. Het raam keek uit op een witte muur.
De man vroeg de zuster wat zijn overleden kamergenoot er toe had kunnen drijven zulke mooie dingen buiten dit raam te omschrijven.
De zuster antwoordde dat de man blind was en de muur niet eens kon zien.
Ze zei: “Misschien wilde hij je gewoon aanmoedigen.”Er zit een enorm geluk in het gelukkig maken van anderen, ongeacht je eigen situatie.
Gedeeld leed is half leed, maar wanneer je geluk deelt, verdubbelt het.
Als je je rijk wil voelen, tel dan alles op wat je hebt dat je met geld niet kunt kopen.’
Tot zover het verhaal dat al jaren een warm onthaal krijgt bij alle gezindten. Het is te vinden bij de EO, op forums voor moslims en op de new age-Facebookpagina van Rumi. Die laatste versie, gepost op 16 november 2013, is in vier maanden al meer dan 75.000 keer geliked en bijna 50.000 keer gedeeld.
Volgens sommigen is het verhaal niet alleen wijs, maar zelfs magisch: ‘De oorsprong van deze brief is onbekend, maar er wordt gezegd dat deze brief geluk brengt aan mensen die hem doorsturen naar anderen…’
Het verhaal over het bed bij het raam bestaat ook als filmpje en als smartlap. Dit is de bluegrass-versie van de Amerikaanse zanger James King (tekst) – let op de traan die hij wegpinkt in de laatste seconden:
Zwarte versie
Hoewel een van de hoofdpersonen sterft, eindigt het verhaal met een positieve noot: naastenliefde en verbeelding kunnen de ergste ellende verzachten. Maar behalve deze feelgood-versie circuleert er ook een zwartgallige variant. De Amerikaanse humorist Bennett Cerf nam hem op in zijn boekje Try and Stop me (1945) en Ethel Portnoy nam hem over in haar tweede boek met broodjeaapverhalen, Broodje Aap Met (1992).
Drie mannen liggen op een ziekenhuiszaal. De man in het middelste bed is een optimist, die ieders lijden verlicht met zijn opgewekte woorden. Op een koude winternacht sterft de man in het bed bij het raam en de optimist schuift een plaats door. Dagen lang vertelt hij aan de man in het verste bed over het uitzicht. Die komt op een idee: als de man bij het raam dood gaat, krijgt hij die plek. Op een nacht, als de ander een aanval krijgt van hartkramp, veegt hij het flesje medicijn van het nachtkastje en de man bij het raam sterft. De volgende dag krijgt de moordenaar het bed bij het raam. Het kijkt uit op een blinde muur.
Niet de populaire roze versie is de oudste, maar de zwarte. En, verrassender: die is gebaseerd op een persoonlijke ervaring.
Het origineel: een verhaal uit 1933
‘Het bed bij het raam’ is een van de zeldzame doorgeefverhalen waarvan de bedenker bekend is. De oerversie komt uit de pen van Allan Seager (1906-1968), ‘one of America’s greatest writers ever to be forgotten’, volgens het spannende essay van zijn achterneef John Warner, aan wie ik deze ontdekking ontleen.
De herinneringen aan zijn sanatoriumdagen, opgeschreven terwijl hij herstelde van tbc, waren Seagers debuut als schrijver. Zijn korte verhaal ‘The Street’, over twee mannen op een ziekenhuiskamer met een enkel raam, verscheen in 1933 in de London Mercury en een jaar later in het Amerikaanse blad Vanity Fair. Andere Amerikaanse verhalenschrijvers recycleden het idee zo vaak dat het in 1945 een plaats kreeg in het boekje 101 Plots Used and Abused.
De hoofdpersonen in de meeste van die navolgingen waren gewonde soldaten. Uit die tijd stamt ook de roze versie, waarin de man bij het raam in zijn slaap overlijdt. Het idee dat een soldaat uit afgunst de dood een handje zou helpen, denkt achterneef Warner, was in die patriottische tijd ondenkbaar. Het gegeven bleef aanspreken: in 1944 en 1960 werd het bewerkt tot hoorspel voor de BBC en toen de populaire dominee Charles ‘Chuck’ Swindoll het in 1992 opnam in zijn boek Laugh Again werd het helemaal een hit – in de roze versie.
Het oorspronkelijke verhaal van Seager is diepzwart.
‘Ik was die vent zonder raam’
In Seagers korte verhaal wordt het onbereikbare uitzicht een obsessie voor de man in het verste bed. Wanneer de man bij het raam op een nacht begint te rochelen en vergeefs naar de bel tast om een zuster te waarschuwen, laat de ander hem sterven. Seager kende die donkere gevoelens uit eigen ervaring. ‘Ik heb het zelf meegemaakt’, zei hij in 1966 tegen een journalist die met veel moeite de bedenker van het beroemde verhaal had opgespoord. ‘Ik lag in een sanatorium. Ik was die vent zonder raam. Het enige verschil was dat ik altijd wel op de knop drukte.’
Seager overleed in 1968. Als schrijver en letterkundige is hij vergeten, maar zijn debuut leeft nog steeds voort. Zonder zijn naam. Toen hij ooit zijn studenten vroeg of ze een broodje aap kenden dat het goed zou doen als kort verhaal, vertelde een van hen hem het verhaal over het bed bij het raam.
Case closed? Allan Seager bedacht in 1933 het duistere verhaal waarvan de zonnige versie nu tienduizenden keren gedeeld wordt op Facebook. Maar ook het origineelste verhaal is niet zonder verwanten. Ongetwijfeld kende Seager het korte verhaal dat de Amerikaanse meester van dat genre, O’Henry, publiceerde in 1907: ‘The last leaf’. Een vrouw met longontsteking ligt thuis op bed, met uitzicht op een druivenrank tegen de muur aan de overkant. Ze weet zeker dat ze zal sterven als het laatste druivenblad valt. De ochtend na een heftige storm blijkt het laatste blad tot ieders verbazing nog steeds niet gevallen. De vrouw vat hoop en herstelt. Een andere huurder in hetzelfde pand, een oude kunstschilder, krijgt longontsteking en overlijdt. Hij heeft in die stormnacht zijn meesterwerk geschilderd: een niet van echt te onderscheiden druivenblad op de muur.