« Piet Piraat: AD kaapt geschiedenis van Zwarte Piet
Echtgenoot houdt zich dood om vrouw op ontrouw te betrappen »

Het lintwormdieet

Een vrouw die wanhopig wil afslanken, grijpt naar het laatste redmiddel: een prijzige wonderpil van een obscure arts. Succes gegarandeerd. Vlak voor ze de pil inslikt, ziet ze dat die… beweegt. Er zit een lintworm in. Dit verhaal is een klassiek broodje aap, met een geschiedenis van meer dan een eeuw, dat ook meer dan eens als echt nieuws de kranten haalde. ‘Nederland is geschokt door een ongelooflijk klinkende affaire. Er is een fabrikant van vermageringsmiddelen die, uitsluitend omwille van vuig winstbejag, zijn preparaat activeert met levende koppen van lintwormen.’

Het verhaal over de lintwormpillen heeft de walgfactor: hoe weerzinwekkender het broodjeaapverhaal, hoe langer het meegaat. Deze geschiedenis stond in 1912 al in Amerikaanse kranten: een dame uit de betere kringen van Peoria (Illinois) telde 25 dollar neer voor twee grote pillen, die haar meer dan twintig kilo zouden laten afvallen in een half jaar. Haar man vertrouwde het zaakje niet en liet de pillen onderzoeken: beide bleken de kop en het eerste segment van een lintworm te bevatten.

Het was een onzinverhaal, zeiden medische autoriteiten tegen de Washington Post (6 dec. 1912):

Maar daar trok het verhaal zich niets van aan. In april 1931 ontsnapte volgens de New York Times een vrouw uit Lausanne op het nippertje aan de lintwormbehandeling. Een paar maanden later dook het ook in Nederland op. Nu ging het bij uitzondering over een man, een Rotterdammer, die een wondermiddel uit Parijs bestelde. 

Voor de slanke lijn.

Wel een erg radicaal middel!

Vele zijn de raadgevingen geweest, gegeven aan dames, die een teveel aan lichaamsomvang wilden kwijtraken, om toch maar in de slanke lijn te blijven. Als paddestoelen rezen de middelen uit de doctorale of niet-doctorale gronden en zij varieerden van pillen of poeders, die „beslist onschadelijk” waren tot een streng dieet van een onnoozel stukje brood met tomaat en komkommer.

Een wel zeer radicaal middel werd dezer dagen door een Parijsche firma aangeboden. Tegen betaling van ƒ10 zou een zeker en snel werkend vermageringsmiddel worden gezonden en het was een Rotterdammer, die op deze aanbieding inging en het middel bestelde.

Het bleek een doosje te zijn, dat slechts één pil bevatte van vrij grooten omvang. Door een gelukkig toeval kwam de bezitter van de „vermageringspil” achter het geheim. Hij liet de pil n.l. per ongeluk vallen, waardoor het omhulsel sprong. Hij meende, dat in het binnenste van de pil iets bewoog en begaf rich, daar hij de zaak niet vertrouwde, naar zijn huisarts, die den beweegbaren inhoud yan de pil onderzocht.

De medicus kon de diagnose al heel spoedig stellen, want de inhoud van de pil bestond uit niet anders dan den kop van… een lintworm. (Haagsche Courant, 24 juni 1931)

De Soester wijdde er een jaar later nog een gedicht aan: 

Zag zij het goed? Zag zij het leven?
Plots – een gil was haar ontglipt!
Want dat aardig, rond capsuultje
Was…….. het doosje uitgewipt!

Daarna zijn berichten over vermageringspillen – met en zonder lintworm erin – enkele decennia niet meer te vinden in Nederlandse kranten. Het waren al magere jaren. Dat verandert in de welvarender jaren zestig. De vrouwenrubriek van Het Parool waarschuwt voor onbetrouwbare afslankmiddelen, een vermageringspil blijkt net als het beruchte middel tegen ochtendmisselijkheid Softenon een gevaar voor het ongeboren kind, en een middel van een Belgische wonderdokter maakte vrouwen blind. Dat schiep een vruchtbare  voedingsbodem voor een nieuwe versie van het pillenverhaal.

De rode pil

In mei 1964 waren Nederlandse kranten meer dan een week lang in de ban van een sensationeel verhaal over lintwormpillen. Een 35-jarige huisvrouw uit Soest had bij een farmaceutische fabriek een vermageringsmiddel besteld. Maar ze viel niets af en eiste haar geld terug. Prompt ontving ze van de fabrikant een pakje bevattende één enkele, grote rode pil, met een brief: ‘Bijgesloten pil dient u direct in te nemen. Alleen dan is succes verzekerd.’

Vlak voor ze dit laatste redmiddel kon inslikken, kwam haar man thuis (het is in deze verhalen meestal de echtgenoot die argwaan krijgt en de reddersrol vervult). Hij liet de pil onderzoeken door een bevriende analist, die er een lintworm in aantrof. Daarom moest hij ook meteen worden ingenomen, zolang de parasiet nog in leven was. De directeur van de Amersfoortse GGD, om commentaar gevraagd, noemde het ‘vreemde en vieze praktijken’ en bevestigde dat het gevaarlijk was: zo’n lintworm kon wel tien meter lang worden. Of, zoals een journalist het beeldend beschreef, ‘zo groot dat hij een tweeliterfles vult’.

De fabrikant ontkende echter dat hij dergelijke pillen verkocht. Waar kwam het verhaal eigenlijk vandaan? De bron was een journalist van de Amersfoortsche Courant, het bijna-slachtoffer een familielid van hem uit Soest. Al snel bleek dat de vrouw onvindbaar was – vermoedelijk was zij een FOAF (friend of a friend), de bridge-vriendin van het familielid, of de buurvrouw van de bridge-vriendin. De journalist moest toegeven dat het verhaal een gerucht was.

Intussen schreven echter alle Nederlandse kranten erover. De Volkskrant wijdde er een verontwaardigd commentaar aan: ‘Nederland is geschokt door een ongelooflijk klinkende affaire. Er is een fabrikant van vermageringsmiddelen die, uitsluitend omwille van vuig winstbejag, zijn preparaat activeert met levende koppen van lintwormen.’ Het Ministerie voor de Volksgezondheid deed onderzoek. Uitkomst: de pil bestond niet. ‘Medisch is het bovendien een alleronwaarschijnlijkst verhaal: een lintworm neemt maar weinig voedsel op, er is voor de vestiging in het lichaam geen kop maar een larve nodig en een kop houdt men in een pil nooit in leven.’ (Leeuwarder Courant, 23 mei 1964)

Lintwormkuur in Mexico

Die officiële ontkenning heeft het verhaal van de lintwormpillen (alweer) niet definitief de nek omgedraaid. In de jaren tachtig stelde een arts in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde nog in ernst de vraag of bij ernstige zwaarlijvigheid een lintworm niet beter was dan een operatie. Antwoord: nee, mensen met een lintworm vallen niet af en krijgen wel last van andere klachten, zoals buikloop, verstopping en misselijkheid.

Het verhaal leeft voort op verjaardagsfeestjes en sociale media, en werd de laatste jaren nieuw leven ingeblazen door mensen die via internet lintwormpillen bestelden of voor een dure kuur naar Mexico reisden. Als dit al waar is, gaat het om wanhopige mensen die bewust een ongezonde behandeling uitproberen. Voor de berichten over vrouwen die zonder het te weten een lintwormpil kregen, ontbreekt overtuigend bewijs.

Als je googelt op lintwormpillen, stuit je al snel op een antiek ogende advertentie die toch lijkt te bewijzen dat ze een eeuw geleden wel degelijk bestonden. Sterker nog, er werd openlijk reclame voor gemaakt. Dit is hoogstwaarschijnlijk een vervalsing, gefabriceerd  door iemand die het verhaal over de pillen waar wilde maken.

Bron: US Food & Drug Administration (Flickr). De authenticiteit van deze advertentie is hoogst dubieus.

 

Bronnen
  • De Nederlandse kranten die ik raadpleegde, zijn terug te vinden via Delpher (zoek op 'vermageringspil'). De Amersfoortsche Courant, waarin het verhaal in 1964 begon, is helaas niet digitaal beschikbaar voor de periode na 1945. Mocht u toegang hebben tot het archief uit mei 1964: ik houd me aanbevolen voor aanvullingen.
  • Beach Combing [Simon Young] (21 feb. 2018). Daily History Picture: Tape Worm Advert. www.strangehistory.net.
  • Burger, Peter (1992). De wraak van de kangoeroe. Sagen uit het moderne leven. Amsterdam: Prometheus, pp. 145-147.
  • Mikkelson, Barbara (23 aug. 2014). As the worm squirms. Snopes.com.
  • Rance, Caroline (23 jan. 2015). ‘Eat! Eat! Eat!’ Those notorious tapeworm diet pills. The Quack Doctor .
  • Tapeworm Germ Sold As Weight Reducer. Pittsburgh Post-Gazette, 13 apr. 1931.
  • Tucker, Elizabeth (2012). From Oral Tradition to Cyberspace: Tapeworm Diet Rumors and Legends. In: Blank, T. J., Folk culture in the digital age: The emergent dynamics of human interaction, pp. 150-165. Boulder: University Press of Colorado.
  • Zapata, Mariana (26 okt. 2016). The Horrifying Legacy of the Victorian Tapeworm Diet. A beauty fad that continues to haunt us. Atlas Obscura.
  • sluiten

    One thought on “Het lintwormdieet

    Leave a Reply

    Your email address will not be published. Required fields are marked *