« Impotent door de euro
Boos over homowijkhoax: media hebben boter op hun hoofd »

AD brengt gerucht als nieuws: Kris en Lisanne slachtoffer van orgaanroof

Kris en Lisanne, de Nederlandse twintigers die sinds 1 april vermist worden in Panama, zijn het slachtoffer geworden van orgaanroof, speculeert het AD. Ze zijn meegegaan met iemand die zich voordeed als taxichauffeur,  verdoofd en beroofd van vitale organen. Maar dit is geen scoop: dit zijn geruchten die in die regio al een jaar of dertig jaar de ronde doen. En dat had het AD kunnen en moeten weten.

De verdwijning van Kris Kremers (22) en Lisanne Froon (21) in Panama is al bijna twee en een halve maand een onopgelost raadsel. Maar op 8 juni 2014 onthult AD-journalist Caspar Naber de complete toedracht: de twee zijn ontvoerd door handelaars in illegale organen. Ze zijn in een ‘neptaxi’ gestapt, verdoofd met gas en in een gebouwtje vlak bij de luchthaven Enrique Malek van hun organen ontdaan. Die zijn vervolgens met een helikopter naar buurland Colombia vervoerd. De lijken zijn gedumpt in een meertje.

Hoe weet Naber dit allemaal? Omdat anonieme ‘ingewijden’ hem dat verteld hebben. Als het waar is, is het een enorme scoop. Niet alleen omdat daarmee de verdwijning van de twee Nederlandse vrouwen zou zijn opgelost. Maar ook omdat dan een verhaal dat al sinds 1987 te boek staat als een broodje aap toch waar zou blijken. Dat laatste vermeldt Naber niet, terwijl hij het wel zou moeten weten.

'Neptaxi' AD 8 juni 2014Orgaanroof: taai verhaal

Dat de plaatselijke bevolking in Panama orgaanroof als verklaring ziet voor de onopgeloste verdwijning, is geen verrassing: dit verhaal doet al sinds de jaren tachtig de ronde in Latijns Amerika, waar onverklaarde verdwijningen in veel landen aan de orde van de dag zijn. Illegale orgaanhandel is realiteit, maar dit soort scenario’s, waarbij toeristen of kinderen van hun nieren, lever, hart en andere organen worden beroofd, zijn keer op keer onwaar gebleken.

Ik volg dit verhaal al meer dan twintig jaar. Waarom denk ik dat ook deze versie, over de vermiste Kris en Lisanne, onjuist is? Omdat ook eerdere gevallen, waarbij de aanwijzingen voor orgaandiefstal steviger leken dan nu in het AD, bij nader onderzoek onjuist bleken. Ook over Chiriquí, de provincie waarin de vrouwen verdwenen, deden vorig jaar geruchten over orgaanroof de ronde. Een daarvan betrof de jonge Aira Guerra, die vorig jaar dood werd aangetroffen in het gebied. De lijkschouwer zag geen bewijs voor orgaanroof en een andere bron die bij het onderzoek betrokken was, oordeelde dat haar in verregaande staat van ontbinding verkerende lichaam was aangevreten door roofvogels.

Buscados por InterpolOpsporingsaffiches: een hoax?

Het nieuws van het AD is op een forum voor expats in Panama sceptisch ontvangen: onsmakelijke sensatie, gebaseerd op bekende geruchten. Een van de forumleden herkent een vals bericht uit 2013, waar het AD schrijft: ‘De ingewijden, die niet met hun naam genoemd willen worden, zien een mogelijk verband met twee mannen voor wie zo’n half jaar geleden uitgebreid werd gewaarschuwd via affiches bij winkels, restaurants en tankstations in de provincie Chiriquí.’

Het forumlid herinnert zich posters met een stel uit Chili – een hoax, omdat dezelfde daders tegelijkertijd ook in Spanje gezocht werden. Dat moet wel over de man en vrouw hiernaast gaan. Het bericht over deze ‘orgaanrovers’ werd in 2013 via Whatsapp, Facebook en aanplakbiljetten verspreid in Spanje en in Latijns Amerika. In werkelijkheid gaat het om een tweetal dat in 2012 in Chili terecht stond wegens vrouwenhandel.

Onverantwoordelijke journalistiek

Het AD had dit allemaal kunnen weten: als je in het Nederlands, Engels of Spaans orgaanroof googelt, kunnen de studies over de geruchten je moeilijk ontgaan. Ook in Panama zelf ligt deze informatie blijkens de reacties op het forum voor het grijpen.

Maar het AD beweert toch niet zelf dat het orgaanroofscenario de ware toedracht is? De kop staat tussen aanhalingstekens, en de vrouwen zouden zijn meegenomen door iemand die naar verluidt een dertiger is en hun lichamen zouden zijn gedumpt in een meertje. Aldus plaatselijke bronnen, die ook ingewijden zijn en zich baseren op ‘op informatie van getuigen, tips van derden en eigen onderzoek’.

Dit zijn schaamlapjes – geen zorgvuldige journalistiek, maar een laffe manier om je in te dekken tegen kritiek en geruchten te kunnen publiceren als nieuws. Zonder de informatie over de geschiedenis van orgaanroofgeruchten in Latijns Amerika, valt het bericht moeilijk anders te lezen dan als een scenario dat het AD serieus neemt.

De familie van de vermiste studentes is niet blij met de publicatie. Een woordvoerster: ‘Dat het AD een artikel publiceert met gedetailleerde informatie zonder justitie in Panama te informeren, maakt het onderzoek nodeloos moeilijker.’

[Update 10 juni 2014, 12:00 uur] AD past bericht aan

Het AD heeft nog niet geantwoord op de kritiek, maar wel stilzwijgend het stuk op de website aangepast. Zustersite HLN.be heeft de pagina helemaal offline gehaald. De nieuwe versie van het AD staat hier, de oude is nog steeds te lezen via de Wayback Machine van Archive.org, een geweldige bron voor factcheckers. Belangrijkste verschil is dat de ongenoemde ‘plaatselijke bronnen’ blijken te bestaan uit een voormalige Nederlandse opsporingsambtenaar, die zich met plaatselijke privédetectives en vrijwilligers in de zaak verdiept. (edit 12/6/14:) Het gaat om oud-rechercheur Erik Westra, die volgens een eerder bericht in het AD ook waarde hecht aan de paranormale tips van een Panamese (‘allesbehalve een charlatan’)

Maar ‘bronnen’ omdopen tot een ‘taskforce’ is niet genoeg om speculaties te veranderen in feiten. Ook als je de geschiedenis van orgaanroofgeruchten niet kent, kun je zien dat het AD ook met de nieuwe versie een zwak verhaal respectabel probeert te maken – zie de kritiek van Bert Brussen op ThePostOnline, die het stuk zin voor zin fileert.

[Update 10 juni 2014, 14:20 uur] AD rectificeert en betuigt spijt

Het AD heeft zojuist het gewraakte bericht verwijderd en vervangen door een spijtbetuiging:

In onze publicatie ‘Neptaxi werd Kris en Lisanne noodlottig’, rond de verdwijningszaak in Panama, hebben wij journalistiek onzorgvuldig gehandeld.

De basis voor het verhaal bleek bij nader inzien onvoldoende. Het AD heeft besloten deze publicatie daarom te herroepen en betreurt de effecten van het artikel op de families van Kris en Lisanne en hun omgeving.

Dennis van Luling
Chef online AD

[Update 24 juni 2014] Bewijs overlijden Lisanne Froon en Kris Kremers gevonden

Na de vondst van een rugzak van de verdwenen vrouwen werden ook schoenen en botresten aangetroffen in de Panamese jungle. Deze bleken na dna-onderzoek van Lisanne Froon en Kris Kremers te zijn. Er werden geen sporen van geweld aangetroffen. De doodsoorzaak is vooralsnog onbekend, maar de omstandigheden waaronder ze werden aangetroffen, op acht uur lopen van de wandelroute, maken verdwalen, en mogelijk ook een ongeluk, het waarschijnlijkst.

[Update 4 maart 2015] Onderzoekers: Lisanne en Kris waarschijnlijk verongelukt

Na een nieuw onderzoek ter plekke sluiten forensisch specialisten een misdrijf en verdwalen uit. Het lijkt hen het waarschijnlijkst dat de vrouwen zijn omgekomen door een valpartij of ander ongeluk.

7 thoughts on “AD brengt gerucht als nieuws: Kris en Lisanne slachtoffer van orgaanroof

  1. Ooit een documentaire op tv gezien over een arme moeder die haar zieke kind naar ziekenhuis Africa bracht. Kind was daarna blind doordat beide netvliezen verwijderd zouden zijn.
    Ook een onzin verhaal?

    • U heeft hoogstwaarschijnlijk de documentaire ‘Orgaanmaffia’ gezien van Marie-Monique Robin, die in Nederland is uitgezonden in 1993 en 1995. Een van de gevallen daarin is dat van het jongetje Jeison uit Colombia (dus niet Afrika), die door zijn moeder naar het ziekenhuis werd gebracht wegens diarree, en daar van beide hoornvliezen zou zijn beroofd. Voor zover ik destijds na kon gaan, onder andere door die documentaire te bekijken met een oogchirurg, was die beschuldiging onjuist. Zie mijn artikel uit 1995: http://www.skepsis.nl/orgaanroof.html.

  2. De affiche die je laat zien, werd hier in Mexico laatst verspreid via facebook als zijnde twee personen die zich als clown in een taxi verplaatste om kinderen mee te lokken. Als je hier dan zegt dat dat allemaal onzin is, dan zeggen ze dat het beter voorkomen dan genezen is…. Maar het brent wel angst onder de bevolking. Ik had zelfs dezelfde foto als jij hebt geplaatst gevonden via google in verscheidene kranten, om aan te tonen dat het nep was….

  3. Ik ben erg met deze zaak bezig omdat het me aangrijpt. Twee jonge meiden die zijn gestorven in de jungle. Wat is hier in godsnaam gebeurd? Stoffelijke resten van beide meiden verspreid over een gebied van 8 uur lopen.. Praten we hier over een roofdier of meerdere roofdieren? Een rivier met sterke stroming? Mee gegaan met een paar verkeerde mensen? Ik vind het organen handel verhaal toch nog niet zo onwaarschijnlijk. Verschrikkelijk voor de nabestaanden

  4. Ik vind het heel raar over de dingen die ik heb gelezen denk ik ook dat ze zijn ontvoerd ook zijn er foto,s gevonden op hun foto toestel in een donkere ruimte daar probeerde ze met hun toetsen helikopters te seinen ik denk dus dat ze zijn ondvoerd en dat na een tijdje die botten daar zij neer gelegd en die boeren die hebben er ook wat mee te maken denk ik let niet op de spelling fouten ik ben nog niet zo oud

  5. Als je hier dan zegt dat dat allemaal onzin is, dan zeggen ze dat het beter voorkomen dan genezen is…. Maar het brent wel angst onder de bevolking.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *