« Blinde man is dief te slim af
Begraaf de generaal in stilte »

Gebakken spons is taai broodje aap

Waarschuwingen voor hondenhaters die stukken dodelijke gebakken spons achterlaten op uitlaatplekken jagen hondenliefhebbers al jaren de stuipen op het lijf. Bij nader onderzoek blijken de ‘sponzen’ telkens purschuim, wespennesten, etensresten, galappels of andere objecten. Sommige kunnen kwaad, maar ze zijn niet met kwade bedoelingen neergelegd. Elzo Smid sprak met dierenartsen, agenten en andere betrokkenen en schreef er een heel boek over. Case closed? Toch niet: het boek laat ook zien waarom het verhaal immuun is voor debunking.

‘Gebakken spons’: voor veel hondenbezitters is het verhaal daarachter zo bekend dat het zelden volledig wordt uitgeschreven. Zou je dat toch doen, dan krijg je het verhaal dat Smid aan het begin van zijn boek noteert:

Er zijn mensen die zo’n hekel aan alle honden (of katten) hebben, dat ze sponzen kopen die ze bakken of frituren, zodat ze krimpen Deze sponzen worden dan in de openbare ruimte verspreid. Een hond eet zo’n spons, omdat ze onweerstaanbaar lekker ruiken. De hond krijgt dan dorst en gaat drinken. De spons zet uit in de maag en veroorzaakt een verstopping. Het dier wordt ziek en kan pijnlijk overlijden.

In een pagina of honderd ontmantelt Smid dit verhaal grondig: hij bestudeerde foto’s van de vermeende stukken gebakken spons, stak zijn licht op bij purschuimspecialisten, en interviewde dierenartsen en agenten. Hij volgt de sponsverhalen sinds 2016 en hield in 2019 en 2020 alle online meldingen bij: minstens 250 vondsten per jaar. Een flink deel van het fraai geïllustreerde boekje – Smid is vormgever van beroep – bestaat uit foto’s van bouwafval, aardappelgallen, maispannenkoekjes, resten gepaneerde kip, vuurwerkresten, tonderzwammen, rupsennesten, steenwol kweekblokjes…. De lijst van dingen die hondenuitlaters aanzien voor moordwapens van hondenhaters is schier eindeloos.

Overleden honden

In 2015 onderzocht het Nederlands Forensisch Instituut meer dan 60 meldingen van gebakken sponzen en ander verdacht materiaal. Conclusie: er zat geen enkele gebakken spons bij en het ging nergens om opzettelijk achtergelaten gif. Eén hond was ziek geworden omdat hij een vetbol voor vogels had opgegeten. 

Toch wijten sommige hondenbezitters ziekte of overlijden van hun huisdier nog steeds aan die legendarische gebakken spons. Smid ploos een aantal schrijnende gevallen uit, waarbij telkens bleek dat de vermeende spons niet de doodsoorzaak was. 

Meer dan een eeuw oud

Het verhaal over de gebakkens spons is al meer dan honderd jaar oud. Smid vermeldt dat duivenmelkers al voor de Tweede Wereldoorlog met stukjes gebakken spons overlast van katten bestreden. Smid is helaas niet scheutig met bronvermeldingen, met het argument dat hij geen wetenschappelijke verhandeling schrijft (alsof alleen wetenschappers geïnteresseerd zijn in bronnen), maar wie even in de historische kranten van Delpher zoekt, vindt bijvoorbeeld een vermelding uit 1910 van gebakken spons als middel tegen ratten en dit bericht over de bewoners van de Utrechtse wijk Oog in Al: ‘Zij hebben stukken gebakken spons in hun tuinen gelegd. Als honden of katten daarvan eten, gaat het in hun maag uitzetten en de dieren sterven een wreeden door door uiteenbarsting van den maagwand.’

In 1920 drukte het Limburgsch Dagblad een larmoyant kort verhaal af over een dierenbeul die per ongeluk in plaats van de kat van de bovenbuurvrouw zijn eigen foxterrier om zeep helpt:

‘s Avonds. bij den rossen gloed van een flikkerende kaars legde Jansen zijn snood plan ten uitvoer. Een satanische glimlach omtoog zijn lippen, toen hij bij het petroleumcomfoortje stond, waarop in liet pannetje het klontje boter langzaam ineensmolt en begon te bruinen. Zijn badspons had hij er voor over en zoo verrichtte hij zijn luguber bedrijf.

Taai verhaal

Smid stuitte als hij sceptische vragen stelde vaak op agressie: was hij zelf geen hondenhater? Hoe durfde hij te twijfelen aan de goedbedoelde waarschuwingen? Uit tal van voorbeelden blijkt dat de loze waarschuwingen in stand worden gehouden doordat hondenvrienden ze overhaast op sociale media zetten, waar ze worden bevestigd door een koor van verontwaardigde burgers die oproepen tot standrechtelijke executie van de daders. 

Politie en media spelen een dubbele rol: regelmatig ontkrachten zij de waarschuwingen, maar vaak geven ze ze kritiekloos door of zetten ze door onduidelijke communicatie de burger op het verkeerde been. Zo laat de kop van het artikel hieronder in het midden of er in Aalten eerder dit jaar een gebakken spons is aangetroffen, terwijl verderop in het stuk duidelijk staat dat vinder en politie inmiddels weten dat het een stuk isolatiemateriaal was.

De Gelderlander, 21 april 2021 (screenshot)

Broodjeaap-criminelen

De hondenhater en zijn gebakken spons horen thuis in het rijtje van taaie verhalen over inbrekers die geheime tekens op je huis kalken, Oost-Europese kinderlokkers in witte busjes en stiekeme snoeiers van drogerende hortensiaknoppen. De buurt-app, wijkagenten en journalisten versterken de waarschuwingen en als je erin gelooft, dan zie je ze ook: krijtkrabbels op je huis, witte busjes met Oost-Europese kentekens, hortensia’s in je tuin met minder knoppen dan je hoopte. WYBIWYS: What You Believe Is What You See. 

Smid heeft de gebakkensponswaarschuwingen stevig gedebunkt, maar het verhaal over de doortrapte hondenhaters bestaat niet voor niets al honderd jaar. Het zal waarschijnlijk even resistent blijken tegen scepsis als de verhalen over de andere broodjeaapcriminelen.

 

Elzo Smid: Gebakken spons of broodje aap? Het complete verhaal. Assen: Koninklijke Van Gorcum. 113 pp.
Foto spons (speciaal voor de foto gebakken): Elzo Matala (Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0)

One thought on “Gebakken spons is taai broodje aap

  1. Pingback: Politie waarschuwt weer eens voor ‘stukjes gefrituurde spons’ – Cops in cyberspace

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *