« Dankbaar voor leven lang gratis adem
Misleiding in honderdvoud »

Dodelijke desinformatie: Pavel Krushevan en de Protocollen van Zion

Haat zaaien met verzonnen nieuws is geen recente uitvinding: maak kennis met Pavel Krushevan, de Russische uitgever en politicus die in 1903 zijn stadgenoten ophitste tegen hun joodse buren. Volgens zijn krant hadden joden een christelijke jongen doodgestoken om zijn bloed te verwerken in matzes. In de lynchpartij die volgde, werden 49 joden afgeslacht. Krushevan publiceerde ook als eerste De Protocollen van de Wijzen van Zionde joodse plannen voor wereldoverheersing, hoewel hij wist dat dit een vervalsing was. Zijn thema’s en zijn cynisme zijn ook zichtbaar in politieke propaganda van nu.

Chisinau, de hoofdstad van het huidige land Moldavië, 150 kilometer ten westen van Odessa en niet ver van de tegenwoordige grens met Roemenië, was in 1903 een provinciestad aan de rand van het Russische tsarenrijk.

Chisinau op een kaart van Europa omstreeks 1890

Anno 1903 woonde meer dan de helft van alle joden in de wereld nog in Rusland. In Chisinau was meer dan een derde van de 110.000 inwoners joods. Vooroordelen over hen leidden in die stad niet tot moordpartijen – totdat Pavel Krushevan daar met zijn krant Bessarabets verandering in bracht. Hij hamerde erop dat de joodse handelaars de boeren uit de omgeving uitzogen en dat ze met Pesach christenkinderen ritueel slachtten om matzes te bakken met hun bloed: het ‘bloedsprookje’, dat al in de Middeleeuwen de aanzet gaf tot jodenvervolgingen. De ironie is dat deze pogroms zelf rituele moorden waren die zich volgens een vast patroon voltrokken. Geruchten en propaganda, vaak over kindermoorden, zijn er een onmisbaar onderdeel van.

Het lijkt allemaal lang geleden en ver weg, maar veel elementen van Krushevans propaganda van toen – het antisemitisme, de effectieve inzet van media, het cynisme van de leugenaars – zijn ook herkenbaar in politieke propaganda van nu. Terug van nooit helemaal weggeweest.

Pavel Kruschevan (1860-1909) (Wikimedia Commons)

Pogrom

In de buurt van Chisinau was een christelijke jongen van vijftien vermoord. Naar later bleek door een neef die op een erfenis aasde, maar de krant van Krushevan schilderde de misdaad af als zo’n rituele joodse moord. In cafés werden pamfletten uitgedeeld die opriepen de joden er eens goed van langs te geven. 

Op Paaszondag, 6 april 1903, begonnen jongetjes joden lastig te vallen. Oudere jongens gooiden stenen naar winkels van joden. Russisch-orthodoxe seminarie-studenten in uniform hitsten samen met aanhangers van Krushevan de menigte op. Het eerste doelwit waren joodse slijters. Relschoppers dronken op wat ze konden en gooiden de rest weg. Ze sloegen andere winkels kort en klein. Toen vielen ze huizen aan van joodse gezinnen. Ze hielden een stuk vlees dat op het vuur stond omhoog: ‘De resten van een christenkind!’ ‘Ze drinken ons bloed!’ Volgens andere geruchten die het geweld rechtvaardigden, hadden de joden een priester vermoord of een kerk vernield.

Ik ontleen deze details aan het boek van de Amerikaanse historicus Steven J. Zipperstein, Pogrom (2018). Joden werden vermoord door hun eigen buren: ‘De zoons van een plaatselijke schoenmaker – de twee jongens verborgen zich achter een kachel toen hun vader werd geslagen en vermoord – herkenden de moordenaar als een buurman van wie ze de schoenen net hadden opgelapt.’ Hoewel uiteindelijk het leger ingreep en 900 mensen oppakte, konden de plunderaars en moordenaars twee dagen lang hun gang gaan. Er vielen 49 doden en tientallen vrouwen werden verkracht.

Vrijbrief

Waarom grepen de autoriteiten zo laat in? Zaten ze zelf in het complot? Die verdenking werd ogenschijnlijk bevestigd door een brief van de Russische minister van binnenlandse zaken Plehve. Dit document werd enkele weken na de pogrom openbaar, maar was gedateerd twee weken ervoor. De minister schreef dat hij wist van de dreigende uitbarsting van geweld tegen de joden, ‘die de plaatselijke bevolking uitbuiten’. Om te voorkomen dat de bevolking in opstand kwam tegen de regering, kondigde Plehve aan dat hij wel zou optreden tegen onlusten, maar zonder wapens in te zetten – een vrijbrief voor de pogromchiks.

Die brief van de minister, betoogt Zipperstein, was hoogstwaarschijnlijk een vervalsing. De pogrom was georganiseerd, maar op een veel lager, plaatselijk niveau, door de groep rechts-radicalen rond kranteneigenaar Krushevan. Die bevond zich zelf tijdens de onlusten die hij in gang had helpen zetten in Sint Petersburg. Zijn krant Bessarabets had hij verkocht. In juni overleefde hij een moordaanslag.

Het ging goed met zijn carrière: hij werd een van de leiders van de antisemitische, monarchistische organisatie de Zwarte Honderden en zat in de Doema als vertegenwoordiger van Chisinau. Maar zijn belangrijkste daad was een publicatie: in augustus 1903 drukte hij in een andere krant die hij bezat, Znamia, het eerste deel af van De Protocollen van de Wijzen van Zion.

Blijvend succes

In de vorm van een plan in 24 delen onthullen de ‘Wijzen van Zion’ hoe ze staatsgrepen zullen plegen, de nieuwsmedia zullen overnemen, het Christendom zullen verdelgen en oorlogen en financiële crisissen zullen veroorzaken. De Protocollen zijn in verschillende edities gepresenteerd als het werk van de zionist Theodor Herzl, als dat van de opper-rabbijn van Stockholm, en van anderen. In werkelijkheid was een deel geplagieerd uit een satire tegen Napoleon III uit 1864, aangevuld met anti-joodse clichés en actualiteiten van rond het jaar 1900. 

Hoewel al sinds 1920 bekend was dat het om een vervalsing ging, bleken de Protocollen een blijvend succes, ook buiten Rusland en ook nu nog. Ze werden dankbaar gebruikt door de autofabrikant Henry Forddoor de nazi’s en doken op bij Amerikaanse complotdenkers.  De kern ervan was tot 2017 deel van het handvest van Hamas (artikel 22: de joden zitten achter de Franse Revolutie, de Eerste Wereldoorlog en de nieuwsmedia). 

Liegen om de boodschap te verspreiden

Krushevan, wiens aandeel in de Protocollen pas sinds kort is aangetoond door historici, schreef de inleiding, het nawoord en – met anderen – delen van de inhoud. De schrijvers wisten natuurlijk dat hun woorden niet waar waren, schrijft Zipperstein, maar ze waren er zeker van dat de boodschap dat wel was. Het zionisme won in Rusland aan aanhang, de joden dreigden het heilige land op te kopen. In de ogen van Krushevan had de bevolking van Chisinau gepoogd zich te verzetten tegen de joodse uitzuigers en zie wat er gebeurde: de joden wentelden zich in hun slachtofferschap, deden hun verhaal in de wereldmedia, genoten internationale steun en profiteerden van inzamelingsacties. Dat bewees wel hoeveel macht ze hadden. Voor Krushevan was zijn leugen een middel om de boodschap te verspreiden waarin hij geloofde.

De Protocollen leverden bruikbare propaganda voor antisemieten, ook als ze net als Krushevan zelf niet geloofden dat het boek authentiek was. Joseph Goebbels noteerde in 1924 in zijn dagboek dat hij geloofde in de ‘innerlijke, maar niet de feitelijke waarheid’ van de Protocollen. 

Propaganda via sociale media

Waarom stilstaan bij een vergeten Russische agitator uit het begin van de twintigste  eeuw? Niet alleen omdat de Protocollen van Zion, de antisemitische vervalsing die hij in het leven hielp, nog steeds circuleren, zowel onder westerse rechts-extremisten als in de islamitische wereld. Maar ook omdat de verhalen over joden als geheime macht achter de schermen die hij gebruikte om angsten en vooroordelen te versterken nog steeds worden gebruikt. 

Het verhaal over sinistere joden die politiek, media en economie beheersen, leeft op Facebook, Twitter en op Gab, waar meer is toegestaan dan op Twitter. Een prominent doelwit van radicaal- en extreem-rechtse propaganda tegenwoordig is de Hongaars-Amerikaanse miljardair George Soros, die zijn geld onder meer verdiende met speculeren en via de Open Society Foundation de democratisering in Oost-Europa steunde, een universiteit oprichtte in Boedapest en linkse doelen subsidieert in Europa en de VS. Daarbij worden openlijk antisemitische uitingen over Soros als stereotype machtsbeluste rijke jood ook verspreid door politici zonder antisemitische agenda. Ook in Nederland. 

‘Joden drijvende kracht achter omvolking’

PVV-politici verspreidden de afgelopen jaren afbeeldingen en beweringen waarin boodschappen verpakt zijn die ingaan tegen het beleid van hun partij, dat tegen antisemitisme is. De Haagse fractievertegenwoordiger Henk Bres twitterde een cartoon waarop Mark Rutte een t-shirt draagt met een foto van Soros, omlijst door een davidster. Het Utrechtse Statenlid Elly Broere retweette een bericht waarin feitenvrij wordt beweerd dat de recente illegale immigratie van Afrikanen  naar Spanje wordt georganiseerd door de CIA, de Mossad, George Soros, Marokko, de EU en de Paus.

Broere verspreidde ook net als het Emmense gemeenteraadslid Tom Kuilder, die eerder het nazistische forum Stormfront promootte, de valse beschuldiging dat Soros zelf een nazi was die in de oorlog joden beroofde. Kuilder voegde daar een foto bij van een man in een SS-uniform. Die man is de oorlogsmisdadiger Oskar Gröning. Kuilder heeft de foto verwijderd, maar de beschuldiging dat Soros een nazi was, heeft hij laten staan. Kuilder werd in december 2018 uit de PVV-fractie gezet, maar in januari 2020 weer in genade aangenomen.

Radicaal-rechts (PVV en FvD) en extreem-rechts vinden elkaar in de samenzweringstheorie van ‘omvolking’. Het verschil is dat extreem-rechts daar joden de schuld van geeft en radicaal-rechts wijst naar de EU, de politieke elite of ‘kartelpartijen’, maar dat weerhoudt PVV-politici er niet van types te retweeten als Mark Collett, die joden verantwoordelijk houdt voor de ‘omvolking’ van Europa en denkt dat joden middels pornografie ‘rassenvermenging’ propageren, of ‘Tom Groenveld‘, die dweept met Hitler en ook al beweert dat joden blanke Europeanen willen ‘vervangen’. Uit een van zijn tweets: ‘The jews are flooding the white countries with refugees in a planned white genocide program.’ De Leidse hoogleraar Rechten en FvD-politicus Paul Cliteur vindt het zelfs geen probleem als zijn partijleider een video van een antisemitische website promoot: ‘2 X 2 is 4, ook al zegt Hitler het.’

In uitzonderlijke, maar gruwelijke gevallen inspireerden deze moderne versies van de Protocollen extremisten de afgelopen jaren tot aanslagen op synagoges: in het Duitse Halle, in Pittsburgh, en in Poway bij San Diego. De Amerikaanse ‘MAGA bomber’, die in 2018 bompakketten stuurde naar George Soros, democratische politici en CNN, twitterde ook antisemitische memes, waarin Soros bijvoorbeeld figureert als ‘Judeo-plutocratic Bolshevik Zionist’. Ze hoefden geen van allen ver te zoeken om via sociale media brandstof te vinden voor hun jodenhaat.

Zondebok voor coronavirus

De coronacrisis biedt antisemitische complotdenkers nieuwe kansen. In de VS wilde een blanke racist die het virus als een joods complot zag een bomaanslag plegen op een ziekenhuis; hij werd op 24 maart doodgeschoten door de FBI. Islamitische,  extreem-rechtse en extreem-linkse sites beschuldigden Israel of George Soros ervan de hand te hebben in de pandemie. Op Palestijnse sociale media werd Israel ervan beschuldigd het virus te verspreiden onder Palestijnen. In Nederland opperde Haags gemeenteraadslid Arnoud Doorn, van de islamitische Partij van de Eenheid, oppert dat het coronavirus is gecreëerd in een Israëlisch lab

Hoewel in deze complotten vaak de naam van Soros valt, lijkt Bill Gates diens plaats in te nemen als de favoriete boeman van in complottheorieën. En Gates hoort, volgens de Nederlandse graancirkelgelover Janet Ossebaard, die nu furore maakt als coronacompotdenker, eigenlijk ook bij de Rockefellers en de Rothschilds. Waarmee we weer bij de joodse bankiers en magnaten zijn die ook volgens de de Protocollen de wereld beheersen.

Het gaat niet om de feiten

Behalve om de taaie antisemitische beschuldigingen uit zijn Protocollen verdient Pavel Krushevan aandacht vanwege het cynisme waarmee hij leugens gebruikte om zijn boodschap te verbreiden. Ook de politici die ik op Twitter regelmatig aanspreek op het verspreiden van foto’s en video’s met vervalste context reageren vaak met het argument: nou en, de boodschap is toch waar? 

Verder lezen:

Bronnen
  • Ackerman, Spencer (12 okt. 2018).There’s Been a George Soros for Every Era of Anti-Semitic Panic. The Daily Beast.
  • Van Buuren, J. (2013). Spur To Violence? Nordic Journal of Migration Research 3(4), 205-215.
  • Bytwerk, R. L. (2015). Believing in “Inner Truth”: The Protocols of the Elders of Zion in Nazi Propaganda, 1933–1945. Holocaust and Genocide Studies, 29(2), 212-229.
  • Gerson, Natasha (25 okt. 2018). Wat een ranzige uitglijder van de NOS blootlegt. Medium.
  • Lipstadt, D. (2019). Antisemitism: Here and Now. New York: Schocken.
  • Zipperstein, S.J. (2018). Pogrom. Kishinev and the tilt of history. New York: Liveright.
  • sluiten

    One thought on “Dodelijke desinformatie: Pavel Krushevan en de Protocollen van Zion

    Leave a Reply

    Your email address will not be published. Required fields are marked *