Broodjeaapverhalen komen in de beste kringen voor. Bijvoorbeeld op de achterpagina van NRC Handelsblad. Een paar jaar geleden vertelde een directeur in de rubriek ‘ik@nrc.nl’ hoe het ICT-netwerk op zijn kantoor uitviel. De vaste technicus werd opgetrommeld, bestudeerde de foutmeldingen en klikte drie keer met de muis: opgelost. Rekening: 500 euro. Toen de directeur protesteerde, schreef de expert een specificatie: ‘3 muisklikken € 0,50; Weten waar te klikken € 499,50. Totaal: € 500,00.’ Deze anekdote nadert zijn honderdste verjaardag.
Het verhaal doet in allerlei versies de ronde als een les over de waarde van ervaring. De ene keer gaat het om een machine die een monteur met een enkel hamerklopje weer aan de gang krijgt. De andere keer om de motor van een zeeschip, met twee hamertikken gerepareerd door ‘een 67-jarige engineer met meer dan 45 jaar ervaring’.
Tesla en Ford
Sommige mensen trekken als een magneet sterke verhalen aan. Deze anekdote heeft zich onder andere gehecht aan de legendarische uitvinder Nikola Tesla. Die bezocht de – even legendarische – autofabrikant Henry Ford en loste een productiestoring op door met krijt een kruisje te zetten op een ketelplaat: ‘Daar zit het probleem.’ Tesla vroeg er 10.000 dollar voor, waarvan één voor het kruisje. Hetzelfde verhaal wordt verteld over Henry Ford en het elektrotechnische genie Charles Steinmetz.
In Nederland stond het verhaal voor zover ik kon nagaan voor het eerst in de krant in 1922:
Update (8 maart 2017): vroegste Engelse versie uit 1908
De oudste Engelse versie van dit verhaal verscheen al in 1908, ontdekte Quote Investigator. Het is een complete smartlap, waarin een briljante maar ongehoorzame monteur wordt ontslagen en aan de drank raakt. Als in zijn oude bedrijf een machine kapot gaat, vraagt de fabriekseigenaar hem toch terug, hij repareert het apparaat met één tik van een hamer en factureert daar tien pond en tien shilling voor – tien shilling voor de klap en tien pond for knowing where to tap it. De monteur krijgt zijn baan terug, wordt geheelonthouder en leeft nog lang en deugdzaam.
Het blijft een mooi verhaal, in elke variant.
Vrolijke groet,
Beste,
ik wil graag even iets toevoegen op uw stukje hier.
De oude verdwenen Jiddische wereld van het Oost-Europese Jodendom barste van verhaaltjes.
Zoals van de boer met een kapot wiel aan zijn kar.
Hij haalt er een smid bij die dat wiel eens goed bekijkt, zijn hamer neemt en met één slag het wiel herstelt.
Hoeveel moet ik, vraagt de boer. 100 Roebel.
Kan je me even uitleggen waarom één hamerslag zoveel kost ?
De smid schrijft zijn rekening op een papiertje.
Arbeid – slag met hamer: 1 roebel.
Te weten waar: 99 roebel.
Ik vertel dit nu maar losweg uit het geheugen. Zo’n dertig jaar geleden hoorde ik het vertellen door Prof. H. Van Praag. En heb het toen ook wel eens gelezen in een van die bundels met Jiddische Witzen.
Het lijkt me raden tot hoever de kern van deze vertelling teruggaat in de geschiedenis. Vast eeuwenoud, misschien zelfs oudheid.
Mvg.
Peter Vermuyten
En zo blijft het verhaal in al haar historische varianten mooi en waar.
Nostalgische groet,