« Proefschrift: Monsterlijke verhalen (2014)
De heilige hond »

De duurste kat ter wereld

De Japanse antiekhandelaar Sato kon zijn ogen niet geloven toen hij in een dorpsherberg een kat melk zag lebberen uit een peperdure porseleinen schaal. De herbergier wist duidelijk niet welke schat hij in huis had: Sato zou de blauwe schaal in Tokio kunnen verkopen voor wel duizend yen. Wijzend naar de magere kat zei hij: ‘Kastelein, verkoop mij die kat.’ Nee, zei de man, mijn vrouw is er te veel aan gehecht. Sato bood een yen, twee yen, drie yen… Pas bij vijf yen, een buitensporig bedrag voor een kat, mocht hij het scharminkel meenemen. ‘Geef me er dan ook die oude schaal bij, dan kan ik haar te eten geven.’ Maar dat weigerde de herbergier beslist: ‘Voor jou is die schaal misschien niets waard, maar ons brengt hij geluk: wij hebben aan onze gasten al de tiende kat verkocht die uit deze schaal eet, en voor veel geld!’

Dit verhaal – sterk samengevat, het origineel telt bijna negenhonderd woorden – stond op 9 oktober 1904 onder de kop ‘Het slimme echtpaar‘ in het zondags bijvoegsel van het Nieuwsblad van het Noorden. Het is een voorbeeld van het literaire amusement dat kranten in de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw aan hun lezers boden als extraatje bij het nieuws.

Boerenslim

De schrijver is onbekend: de krant vermeldt geen naam. Het is de oudste versie die ik kon vinden van een verhaal dat daarna nog decennia werd afgedrukt in krantenkolommen. Als kort verhaal (bijvoorbeeld ‘De duurste kat ter wereld‘, door J. de Greef, in 1940) en als mop. In de moppenrubriek speelt het verhaal zich af in Nederland en is de eigenaar van de kat een boer. 

De hoofdpersonen zijn stereotypen: de sluwe stedelijke handelaar (in een versie uit 1930 ‘natuurlijk een Joodje’) die wordt afgetroefd door de boerensliimme plattelandsbewoner. In de Graafschap-bode, een krant uit de Achterhoek, is de antiquair een Hollander: ‘Ook wij weten, dat de handelaars in antiek, die uit Holland ons zoo nu en dan komen bezoeken, niet zelden slimme middeltjes aanwenden om ‘t een of ander artikel goedkoop in handen te krijgen, en vaak slagen ze ook. Nu hebben we een voorbeeld, dat de bedrieger eens aardig werd bedrogen.’

Van krant tot mond

In een verzameling volksverhalen van Willem Geldof uit 1979 is de handelaar een Rotterdamse ‘antiekstroper’ die, op zoek naar Zeeuwse sieraden, kleding en poppen, een kat ziet drinken uit een schaal van Mechels aardewerk. De boerin wil de kat best verkopen voor tien gulden: ‘Beljaet, ons ebben tóch katten genoeg.’ Dan vraagt de handelaar om de ‘oude, lelijke schotel’, maar: ‘Die kost je vuuf onderd gulden, meneer!’ 

Moppen en broodjeaapverhalen hebben de naam dat ze – in ieder geval voor de komst van het internet – van mond tot mond gingen, en pas daarna in druk verschenen. Deze Zeeuwse versie is echter voor zover mij bekend de enige die is opgetekend uit de volksmond. Het lijkt waarschijnlijk dat degene die het aan Geldof vertelde het – rechtstreeks of via een omweg – oppikte uit de krant en dat dit een van de vele verhalen is die zich verspreidden van krant tot mond.

Foto: Brian Leon, Flickr (CC BY-ND 2.0)

Bronnen
  • Arink, P. (2005). Broodje aap speciaal. Nog meer lekkere broodje-aapverhalen. Utrecht: Bruna, pp. 93-94.
  • Burger, P. (2002). >Contemporary legends in the short stories of Roald Dahl. Contemporary Legend, New Series, nr. 5, pp. 136-158.
  • Cerf, B. (1947; eerste dr. 1945). Try and Stop Me. Londen: Dennis Dobson, p. 148. Cerfs verhalen verschenen ook in zijn columns, die in Engelstalige kranten over de hele wereld werden afgedrukt. Zo is het verhaal over het geluksschoteltje ook te vinden in The Sun (Sydney) van 22 sep. 1946.
  • Geldof, W. (1979). Volksverhalen uit Zeeland en de Zuidhollandse Eilanden. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum, pp. 196-197.
  • Af Klintberg, B. (2005). Glitterspray och 99 andra klintbergare. Stockholm: Atlantis, pp. 300-30.
  • Portnoy, E. (1980). Broodje Aap. De folklore van de post-industriële samenleving. 7e dr.. Amsterdam: De Harmonie, p. 146, 213.
  • sluiten

    One thought on “De duurste kat ter wereld

    Leave a Reply

    Your email address will not be published. Required fields are marked *