Ze zijn voorzien van kettingzagen, knuppels en pitbulls, en hangen rond bij scholen: in de aanloop naar Halloween verschenen in verschillende plaatsen in de VS, Frankrijk en Italië gewapende horrorclowns. Op straat en via sociale media jagen ze mensen de stuipen op het lijf. Deze clownsfolklore is een mengsel van practical jokes en geruchten, dat soms ontaardt in misdaad. In Frankrijk werd een clown die kinderen had bang gemaakt in zijn kraag gevat door een patatboer en veroordeeld tot een half jaar voorwaardelijk.
De clowns zijn terug. Vorig jaar zette een student met een clownspak en een Facebookpagina het Britse Northampton op stelten. Het leverde hem wereldwijde publiciteit op en een reeks navolgers in Engeland en daarbuiten. In maart verscheen op Staten Island (New York) een clown die sprekend leek op Stephen Kings griezelclown Pennywise en ‘s nachts automobilisten liet schrikken. Het bleek een stunt van een filmmaatschappij.
Daarna werd het even rustig aan het clownsfront. Tot oktober.
Bananasplit met liters kunstbloed
In het Noord-Italiaanse Fiorano, een plaatsje bij Modena, gingen in de eerste week van oktober geruchten over een groep als clowns verklede jongemannen, die voorbijgangers bedreigden met een nep-kettingzaag. Jongetjes vertelden hun ouders dat ze na het sporten waren bedreigd door clowns met knuppels en een pitbull. Nieuwsmedia wezen direct naar de vermoedelijke inspiratie: een razend populaire Youtube-video van het Italiaanse duo DM Pranks.
Het filmpje is een soort Bananasplit, maar zonder Frans Bauer en met liters kunstbloed. We zien bijvoorbeeld een clown die ‘s nachts in parken en parkeergarages nietsvermoedende voorbijgangers achtervolgt met een kettingzaag of in het bijzijn van toeschouwers met een reusachtige hamer op een pop inbeukt tot het bloed eruit spuit. Sinds mei 2014 is de video meer dan zeven miljoen keer bekeken.
De geruchten over gevaarlijke clowns verspreidden zich in steeds wijdere kringen, ook via Facebook en Whatsapp. In sommige dorpen gingen groepen jongeren als burgerwacht op clownsjacht. Tevergeefs. De combinatie van massa’s verhalen met het uitblijven van aangiften leidde autoriteiten tot de conclusie dat de clowns niets meer waren dan een broodje aap.
Klunzig
Maar op 15 oktober deden twee jongens van veertien uit Coviolo, een plaatsje bij Reggio Emilia, aangifte van beroving door twee clowns. ‘Ze lachten, kwamen zwaaiend met een ijzeren staaf op ons af en zeiden dat we ons geld moesten geven.’ Ernstig genoeg, maar uit het verhaal van de jongens komen de clowns toch eerder over als klunzig dan als keiharde criminelen.
De buit bedroeg vijf euro: ‘Mijn vriend had een flesje water in zijn hand en vijf euro. Die hebben ze afgepakt en ze hebben het flesje op de grond gesmeten. Tegen mij zeiden ze dat ik mijn portemonnee moest geven. […] Ik had mijn papiergeld in het vakje gestopt waar je anders de muntjes in doet. Zij hebben alleen gekeken in het vakje voor de bankbiljetten en gezien dat dat leeg was. Toen hebben ze hem weer aan me teruggegeven.’ [Update 21 okt. 2014]: De jongens hebben het hele verhaal verzonnen om te verklaren waarom ze te laat op school waren na de middagpauze, zo hebben ze inmiddels bekend.
Een paar dagen later bleek dat ook de geruchten over clowns slachtoffers kunnen maken, toen via een forum foto’s werden verspreid van het busje waarin de clowns zouden rondrijden. Compleet met nummerbord en telefoonnummer. De eigenares van het voertuig gebruikte het voor haar werk en had niets met clowns te maken.
Clowns aangehouden in Frankrijk
Een paar dagen na de eerste clownsmeldingen in Italië sloeg de paniek ook toe onder Franse schoolkinderen en hun ouders. Op de avond van 10 oktober werd in Périgueux (Dordogne) een jongen van 16 aangehouden, die met een clownsmasker en een plastic mes mensen achter volgde. Hij was, zei hij tegen de politie, geïnspireerd door Youtube-video’s van DM Pranks.
Sinds maandag 13 oktober zijn in verschillende plaatsen in Noord-Frankrijk gewapende clowns gespot. Dinsdag 14 oktober deden twee leerlingen aangifte: een van hen zei dat ze achterna was gezeten door een clown met een mes, de andere was gewenkt door een clown in een busje. Andere leerlingen zagen vier clowns met een kettingzaag voor het hek van hun school. Een van hen was gewond (het blijven clowns…). Ter plekke trof de politie inderdaad bloedsporen aan.
Woensdag hield de politie een clown aan in Sin-le-Noble. Het bleek een dakloze, die een clownspak droeg om te bedelen. Donderdag werden in Peronne twee clowns meegenomen voor ondervraging: ze hadden met een hamer en een mes (allebei nep) mensen bedreigd in een warenhuis en een zwembad.
Vrijdag, ten slotte, trok een jongeman van 19 uit Douvrin (Pas-de-Calais) een clownspak aan om jongeren in een parkje te laten schrikken. Achtervolgd door de eigenaar van een frietkraam werd hij voor zijn eigen huisdeur in zijn kraag gevat. De clown trok een alarmpistool, maar daar had de patatverkoper er ook een van. De clown is veroordeeld tot zes maanden voorwaardelijk en een werkstraf van 105 dagen. De frietboer wordt vervolgd wegens verboden wapenbezit.
Er spoken dus in Noord-Frankrijk inderdaad jongemannen rond verkleed als griezelclown. Maar de paniek wordt nog vergroot door goedbedoelde geruchten en bewust valse berichten op sociale media. Foto’s van Amerikaanse en Engelse clowns zijn meer dan eens gepresenteerd alsof ze in Frankrijk zijn genomen. De foto hiernaast bijvoorbeeld, zogenaamd uit Lille, maar in werkelijkheid een jaar geleden gemaakt in Northampton, werd in 24 uur 2.400 maal geretweet. Degene die hem gepost heeft, lacht zich een breuk.
Ondertussen in Californië
De clown van Wasco in Zuid-Californië heeft een eigen Instagram– en Twitter-account waarmee hij sinds 7 oktober foto’s verspreidt waarop hij ‘s nachts sinister rondloopt met een tros ballonnen. De Wasco-clown bleek een kunstproject van een echtpaar: hij verkleedt zich, zij maakt de foto’s. Na die aanzet volgen de gebeurtenissen het stramien van de clownsplaag in Frankrijk en Italië: al snel doken er in het nabije Bakersfield en Delano, maar ook in andere Amerikaanse staten, copycats op met clownsmaskers, machetes en nep-vuurwapens.
Al op 9 oktober werd in Bakersfield een jongen van veertien gearresteerd die leeftijdgenoten bang had gemaakt. Een week later was de politie van die plaats de massale media-aandacht moe en liet weten dat de zaak enorm was opgeblazen: er was geen sprake van een invasie van killer clowns.
Horrorcarnaval
In de VS, in Frankrijk en in Italië wijzen journalisten en politie beschuldigend naar de sociale media. Dat is onterecht. Youtube, Whatsapp, Facebook en Twitter hebben zowel de practical jokers als de geruchten over griezelclowns een groter podium gegeven dan ze anders hadden gehad. Maar mysterieuze clownsverschijningen en scholierenpaniek over clowns en andere boemannen zijn ouder dan de sociale media. In 1991 zagen Schotse schoolkinderen moordlustige clowns in busjes, in 1983 en 1984 gingen op scholen in Mexico geruchten over aanvallen door smurfen.
Ook verkleedpartijen waarbij jongemannen zich uitdossen als spoken of andere angstaanjagende wezens zijn niet iets van vandaag of gisteren. In de negentiende eeuw maakten grappenmakers er al een sport van om gehuld in witte kleren eenzame wandelaars te laten schrikken. Er is een vaste tijd voor zulke grappen: op 31 oktober is het Halloween. Maar op die dag zet iedereen zich al schrap tegen plotseling opduikende monsters. Dus nemen de clowns in de VS, Italië en Frankrijk alvast een voorschot op het horrorcarnaval.
Nieuw bericht: Een week later: de Franse clownsplaag escaleert.