Een koikarper op de barbecue: asielzoekers hebben in een vakantiepark in Zeeuws-Vlaanderen een kostbare siervis uit een vijver gestolen en opgegeten. Dat was het nieuws dit weekend, maar de meeste media krabbelden snel terug. De eigenaar van de karper, het COA en de parkbeheerder ontkennen. Dubieus nieuws over vreemdelingen en voedsel is iets van alle tijden. Vroeger waren het Chinezen die katten aten, nu zijn het migranten die ‘ons water leegvissen’, zwanen bakken en dassen stropen. Verhalen die vreemdelingen vreemder maken.

Het nieuws over de gebarbecuede koi begon op 19 december met een bericht op de site Koiquestion. Een liefhebber van de siervissen zou met eigen ogen de kop van een kapitale koi, een vis van bijna een meter lang, hebben gezien in een vuilniszak. Daders: enkele van de omstreeks 600 vluchtelingen die zijn ondergebracht in vakantiepark Marina Beach in het Zeeuws-Vlaamse Hoek. Koiquestion:

‘In China eten ze misschien honden of katten, maar wie maakte ooit mee dat een Aziaat het hondje van de buren uit zijn mand haalde om vervolgens de kop eraf te snijden en het dier op at?‘

Nieuwssites brachten het bericht zonder enige terughoudendheid. Het AD kopte: ‘Vluchtelingen jatten en gooien peperdure koikarpers op bbq’. De Telegraaf opende sarcastisch met: ‘Het concept siervijver is nog niet tot in alle uithoeken van de wereld doorgedrongen.’ De strekking was duidelijk: deze vluchtelingen zijn barbaren die onze dure huisdieren komen opeten.

Toch maakten de meeste sites binnen een dag een draai. Koiquestion houdt voet bij stuk, maar de eigenaars van de karper, de parkbeheerder en een woordvoerder van het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers zijn unaniem: het is ‘dikke flauwekul‘.  ‘Gebakken koi is broodje aap’, kopte de PZC. ‘Er is geen aangifte gedaan van diefstal van een of meer koikarpers’, zegt politiewoordvoerder Willem Jan Uytdehage desgevraagd. Dat de vluchtelingen toegangswegen tot het park zouden barricaderen met puin en afval om de politie buiten te houden, zoals Koiquestion beweert, kan de politie evenmin bevestigen.

(Vermeende) misdrijven van vluchtelingen liggen deze dagen onder een vergrootglas – vandaar de ophef en ook de ommekeer. Maar de afgelopen jaren brachten nieuwsmedia ongecheckt de gekste berichten over de eetgewoonten van migranten. Waarmee ze een traditie voortzetten die wortelt in de folklore: verhalen over vreemdelingen als zwaneneters, katknuppelaars en dassenstropers. Die verhalen hechten zich aan de opvallendste groep nieuwe migranten. Nu zijn dat vluchtelingen, tot voor kort waren het arbeiders uit Oost-Europa.

‘Ze vissen ons water leeg’

Al een jaar of tien verschijnen van tijd tot tijd berichten met koppen als ‘Poolse arbeiders hengelen Nederlandse wateren leeg’ (NU.nl, 2007). Deze zomer ging het om Duitstalige Polen en Roemenen in Enschede en Haaksbergen. Sportvissers klagen dat Polen en andere Oost-Europeanen de vangst niet teruggooien maar opeten, of zelfs ‘onze vijvers’ leegvissen voor de handel. In comments op forums en nieuwssites wordt deze misstand in een adem genoemd met het inpikken van banen.

Het probleem is nooit officieel erkend, maar suddert voort op het niveau van individuele vissers, hengelsportverenigingen en van tijd tot tijd een bericht in de, vooral regionale, pers.

Vietnamese vluchtelingen eten hondjes

Het is een oud stereotype: migranten zijn mensen met afstotelijke eetgewoonten. In hun eigen land eten ze wat voor ons onrein is (geitenballen, schapenogen) en eenmaal hier vergrijpen ze zich aan kostbare (‘peperdure koikarpers‘) en schaarse (‘leegvissen’) goederen. En aan wat voor ons heilig is: geliefde huisdieren zoals honden en katten.

Dat schoothondjes niet veilig zijn in de buurt van een Chinees restaurant is in Nederland afgesleten tot een flauwe mop. Maar zo’n verhaal kan aanzwellen tot een gerucht: in het begin van de jaren tachtig werden Vietnamese vluchtelingen in Californië ervan beschuldigd dat ze de dure hondjes van Amerikanen opaten.

De verhalen voegen zich naar de cultuur: in Engeland, waar de zwaan bekend staat als een koninklijk dier, worden migranten afgeschilderd als zwaneneters.

Oost-Europeanen als zwaneneters

‘SWAN BAKE: Asylum seekers steal the Queen’s birds for barbecues‘: zo bracht de Britse tabloid The Sun in 2003 het onjuiste verhaal dat de politie Oost-Europeanen had opgepakt die zwanen hadden gegeten. Het leverde een klacht op bij de Engelse Raad voor de Journalistiek, maar het verhaal leeft nog steeds. In hetzelfde jaar betichtte een andere schandaalkrant, de Daily Express, Somalische asielzoekers ervan ‘onze ezels’ op te eten. Ook dit leidde tot protesten, onder meer vanwege het verzinsel dat ezelvlees in Somalië een delicatesse is.

Het verhaal over de ‘zwaneneters‘ is ook verteld over Roma, die in Wenen alle zwanen uit een park zouden hebben opgegeten. In Roemenië circuleerde het als voorbeeld van de manier waarop Roma Roemenen een slechte naam zouden geven in het buitenland.

Dassen opgepeuzeld

Terug naar Nederland, waar ook beschermde dieren niet veilig zijn voor migranten. ‘Braadpan nieuwe bedreiging voor de das‘, wist de Gelderlander in 2010. Want: ‘Het beschermde dier is in Oost-Europa een lekkernij.’ Dat Nederlandse dassen daar het slachtoffer van werden, kon de krant niet aantonen: ‘Dat de vele Polen die in deze regio verbijven ook af en toe een das verorberen kan Boxmerenaar Thijssen [van de Dassenwerkgroep Brabant] niet hard maken.’ Maar het was genoeg om de verdenking op de site te zetten, waar hij nog steeds staat.

Het AD wist het louter op basis van het bericht in de Gelderlander al zeker: ‘Oost-Europeanen hebben een lekkernij ook in de Nederlandse bossen ontdekt: de das.’ Sterker nog: het was een trend – volgens de kop worden de dieren ‘steeds meer opgepeuzeld‘.

Protesten van Polen in Nederland, die naar voren brachten dat das eten helemaal niet normaal is in Polen, mochten niet baten.

Nieuwssjabloon

Beweer ik nu dat al deze berichten broodjes aap zijn, in de zin van onware verhalen? Nee: een deel gaat over de onbekende tradities van nieuwe migranten. Zoals het nieuws over Oost-Europeanen en Duitsers die in Nederland illegaal paddestoelen plukken. Een deel, zoals de verhalen over dassen stropen en ezels eten, berust op domme of haatdragende overdrijving en onjuistheid.

Maar ze worden allemaal gepresenteerd volgens een sjabloon waarin vreemdelingen zich vergrijpen aan onze flora en fauna in onze wateren en onze bossen. De Stentor, niet in een column maar in de lead van een nieuwsbericht: ‘Oost-Europeanen mogen dan goedkoop timmer- en metselwerk leveren, ze plukken ook de paddestoelen weg uit onze bossen.’

Vast element in deze berichten is ook dat de gestolen dieren in het land van herkomst een ‘delicatesse’ zijn. Dat maakt de daders nog barbaarser: stel je voor – mensen die das als lekkernij beschouwen. Al deze verhalen maken, bedoeld of onbedoeld, vreemdelingen vreemder.

Meer over Oost-Europeanen: Kinderlokkers in witte busjes: de Oost-Europeaan heeft het gedaan
Meer over vreemdelingen en voedsel: De hond in de pot

Foto: Trine Juel (Flickr, CC BY-NC 2.0)