« Iedereen factchecker! Openbaar college (Leiden, 15 oktober)
Dwergstripper bezwangert bruid op vrijgezellenfeest »

25 jaar broodjeaapstudies nu online

Specialisten die onderzoek doen naar broodjeaapverhalen ontmoeten elkaar sinds 1982 op jaarlijkse congressen. Het merendeel van de artikelen die zij publiceerden in congresbundels, en later in een jaarlijks verschijnend tijdschrift, is nu gedigitaliseerd. Het gaat om een kwart eeuw urban legend-onderzoek: 170 studies die de ontwikkeling van het vakgebied en van de onderzochte verhalen weerspiegelen. Van de komst van Aids begin jaren tachtig tot de Veluwepoema uit het recente verleden. 

Folkloristen, sociologen, antropologen en anderen die onderzoek doen naar moderne sagen (‘broodjeaapverhalen’) en geruchten hebben zich verenigd in de International Society for Contemporary Legend Research (ISCLR). Hun congresbundels en het wetenschappelijke tijdschrift Contemporary Legend waren tot voor kort lastig vindbaar, maar het grootste deel ervan is nu digitaal toegankelijk. De collectie beslaat de periode 1982-2007.

Internationaal

Hoewel de meerderheid van de artikelen is gebaseerd op Amerikaans, Canadees en Engels onderzoek, zijn de behandelde verhalen internationaal: sagen over moordlustige maniakken, besmette produkten en gevaarlijke vreemdelingen kennen we ook in Nederland. De artikelen met Nederlands onderzoek, over de poema op de Veluwe en over een kabeljauw met een kustgebit, vertegenwoordigen op hun beurt verhaaltypen die ook in het buitenland floreren.

Photoshopfolklore

De bestudeerde sagen en geruchten verspreiden zich via alle beschikbare media. In de jaren tachtig waren dat bijvoorbeeld het fotokopieerapparaat en de fax, nu overspoelen sociale media ons met photoshopfolklore.

Urban legends volgen de actualiteit. In de jaren tachtig riep de dreiging van aids waarschuwende verhalen op (na een one-night stand vindt een man op de spiegel in lipstick de woorden: ‘Welkom bij de aidsclub‘). In de jaren negentig maakte de duivel een comeback in verhalen over misbruik en moord door satanisten; Contemporary legend wijdde er een speciaalnummer aan in 1994.

Verdoofd en beroofd

Sommige sagen die destijds modern waren, zijn nu al weer verouderd: ik heb het verhaal over de waakhond met een afgebeten vinger van een inbreker in zijn keel, dat in 1982 nog nieuw was, al een jaar of twintig niet meer gehoord. Andere verhalen daarentegen zijn door het grote publiek nog nauwelijks herkend als urban legends, zoals het terugkerende nieuws over vakantiegangers die in hun camper of caravan met slaapgas worden verdoofd door dieven. Een onderzoek uit 2007 plaatst vraagtekens bij het realiteitsgehalte van deze misdaad.

En veel van de onderzochte verhalen zijn evergreens. Zoals dat over de geest op het schooltoilet, die kinderen sinds jaren wereldwijd schrik aanjaagt. Voor Jammerende Jennie, die gedood werd door een basilisk en sindsdien rondspookt op de meisjes-wc’s van Zweinstein, liet J.K. Rowling zich inspireren door kinderfolklore.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *